علم الدرایه تطبیقی: بررسی تطبیقی اصطلاحات حدیثی شیعه و اهل سنت صفحه 165

تغییر در شکل هم اتفاق افتاد،در آن صورت،آن محرّف خواهد بود.از نظر محدّثان اهل سنّت،تصحیف غالباً در متن است که موجب تغییر در معنی است و اصل آن در تصحیف مربوط به خطای در رؤیت است. (1)

رابطه مصحّف و محرّف از نظر علامه مامقانی،عام و خاص مطلق است (2)که تصحیف عام می باشد و تحریف از جمله مصادیق آن خواهد بود.علت تصحیف در هر حال،گاهی ناشی از اشتباه در بینایی است و گاهی ناشی از اشتباه در شنوایی و بدین جهت محدّثان تلاش فراوان داشته اند تا نام راویان و متن حدیث را به صورت کامل از نظر شنوایی و بینایی ضبط کنند و الفاظ شبیه را از نظر اعجام و شکل بیان کنند.

ابن صلاح تقسیم دیگری را نیز برای مصحّف بیان می نماید و آن تصحیف در لفظ و تصحیف در معنی است.تصحیف در لفظ که فراوان می باشد و مثال های آن گذشت و اما تصحیف در معنی مانند کلام محمد بن مثنّی که گفت:«نحن قوم لنا شرف،نحن من عَنَزَهَ و قد صلّی النبی إلینا»و او لفظ عنزه را که به معنای عصای کوتاه است،به عنزه یعنی نام قبیله خود،تصحیف نمود.درباره تصحیف،کتاب هایی مانند التصحیف و التحریف از ابواحمد حسن بن عبدالله (3)(382/2)و ایضاح الإشتباه فی أسماء الرواه از علامه حلّی (4)و...تدوین شده است.

1- (1) .همان،ص276 و 278.
2- (2) .مقباس الهدایه،ج1،ص243.
3- (3) .تدریب الراوی،ج2،ص193.
4- (4) .الرعایه فی علم الدرایه،ص109.