علم الدرایه تطبیقی: بررسی تطبیقی اصطلاحات حدیثی شیعه و اهل سنت صفحه 224

و هو قسمان:تدلیس الشیوخ أو تدلیس الاسناد. (1)

مدلّس از ریشه«دلس»به معنی ظلمت و خدعه است و گویا فرد مُدلّس با روایت خود،دیگران را در تاریکی و خدعه می اندازد.مُدلّس،حدیثی است که راوی عملی را که موجب اعتبار حدیث است،انجام دهد و واقعیت را در مورد سند یا شیخ الحدیث،مخفی کند و به تعبیر شهید ثانی،راوی،در روایت خود به نام کسی که از او روایت می کند،تصریح نمی نماید و چنین وانمود می کند که حدیث او از شخصی دیگری است که نوعی فریب کاری می باشد و عملی زشت،تلقّی شده است.

محدّثان اهل سنّت

1.ابن صلاح:التدلیس قسمان:أحدهما،تدلیس الاسناد و هو أن یروی عمن لقیه مالم یسمعه منه موهماً أنه سمعه منه او عمّن عاصره ولم یلقه موهماً انه لقیه وسمعه منه...والثانی:تدلیس الشیوخ و هو أن یروی عن شیخ حدیثاً سمعه منه فیسمیه أو یکنّیه أو ینسبه أو یصفه بما لایعرف به کی لایعرف به. (2)

2.صبحی صالح:المدلّس قسمان:أحدهما مدلّس الاسناد و هو الحدیث الذی یؤدیه الراوی عمّن عاصره ولقیه،مع انه لم یصح له سماعه منه أو عمّن عاصره ولکنّه لم یلقه موهماً انه سمعه من لفظه...و هذا أشدّ قسمی التدلیس وأشنعهما...اما القسم الثانی فهو تدلیس الشیوخ و هو أن یصف راویه باوصاف اعظم من حقیقته أو یسمّیه بغیر کنیته قاصداً إلی تعمیه أمره. (3)

1- (1) .نهایه الدرایه،ص295.
2- (2) .علوم الحدیث،ص73.
3- (3) .علوم الحدیث و مصطلحه،ص173.