علم الدرایه تطبیقی: بررسی تطبیقی اصطلاحات حدیثی شیعه و اهل سنت صفحه 9

ب)علم الدرایه یا مصطلح الحدیث:دانش مربوط به شناخت حالات سند و متن حدیث که از آن تعبیر به اصول الحدیث نیز شده است.

ج)فقه الحدیث:و آن دانش و علمی است که از چگونگی معنی و مفادِ متن حدیث گفت وگو می کند و آن را درایه الحدیث نیز نامیده اند؛زیرا کلمه درایه به معنای فهم عمیق است که هرگاه با پسوند حدیث،همراه شود،فهمِ متنِ حدیث را دلالت دارد.

از آن چه گذشت،روشن می شود که عمده مباحث علم الحدیث،مربوط به یکی از سه علم:رجال الحدیث،علم الدرایه یا مصطلح الحدیث وفقه الحدیث می باشد که از شاخه های علم الحدیث شمرده شده اند؛البته برای علم الحدیث،شاخه های دیگری نیز گفته شده،مانند:علم مختلف الحدیث،علل الحدیث،غریب الحدیث،علم الجرح و التعدیل،علم ناسخ الحدیث و منسوخه (1)،که می توان آنها را نیز در شاخه های مذکور جای داد یا از آن سه شاخه،علوم دیگری را نیز در رابطه با سند و متن حدیث،سامان داد (2)،مانند:علم معرفه المدرج من الحدیث و....

البته نزد اکثر متأخران از اهل سنت،علم الحدیث دارای دو بخش:علم الحدیث روایهً و علم الحدیث درایهً می باشد که بخش دوم،همان علم الدرایه و یا مصطلح الحدیث است.دکتر عجاج می گوید:«یشمل علم الحدیث موضوعین رئیسیین:علم الحدیث روایه وعلم الحدیث درایهً». (3)دکتر صبحی صالح هم بر همین عقیده است و می گوید:«ندرس فی الحدیث علمین رئیسیین:احدهما علم الحدیث

1- (1) .نهایه الدرایه،سیدحسن صدر،ص26-29؛علوم الحدیث و مصطلحه،صبحی صالح،107-112.
2- (2) .چنان که سیوطی گوید:«اعلم ان انواع علوم الحدیث کثیره لاتعدّ»،تدریب الراوی،ج1،ص53.
3- (3) .اصول الحدیث،علومه و مصطلحه،ص7.