آشنایی با علم رجال صفحه 104

توثیقات متأخرین

راویانی که در کلام متقدّمین، توثیق یا تضعیف معتبر ندارند و تنها برخی از متأخرین، در مورد آنها نظر داده اند، اعتبار آرای ایشان محل اختلاف است؛ مثل سکونی که محقق حلی او را توثیق کرده،(1) اما از متقدمین توثیقی از او ذکر نشده است.(2) علت این اختلاف را باید در وجه حجیت آرای رجالیین جست وجو کرد: کسانی که آرای ایشان را از جهت قول اهل خبره بپذیرند، فرقی میان متقدمین و متأخرین نمی گذارند و همه را حجت می دانند و کسانی که آرای رجالیین را به عنوان خبر حسی حجت می دانند - که مشهور است - آرای متأخرین را حجت نمی دانند، زیرا مدعی هستند که متأخرین در مواردی که از متقدمین حکایت نمی کنند، آرای آنها حدس و اجتهادی است و احتمال دسترسی متأخرین به منابعی که از طریق شیخ طوسی (رحمه الله) (واسطه متقدمین و متأخرین) نباشد بسیار ضعیف است.

بله، نسبت به دو نفر از رجالیین که نزدیک به عصر شیخ طوسی بوده اند، یعنی شیخ منتجب الدین در فهرس و ابن شهرآشوب در معالم العلما که احتمال دسترسی آنها به منابع مستقل موجود است، برخی احتمال حجیت داده اند، اما دیگر متأخرین مثل علامه حلی، سید ابن طاووس، میرداماد در الرواشح، علامه مجلسی در الوجیزه، محقق اردبیلی در جامع الرواه، وحید بهبهانی در فواید، و مامقانی در قاموس و خوئی در معجم، در موارد فراوانی از روی قراین، اجتهاد می کنند که برای دیگر مجتهدان کفایت نمی کند، گرچه می تواند مؤیدی به شمار برود.