آشنایی با علم رجال صفحه 149

کتاب آمده اند ثقه می باشند.(1) بنابراین، حدود 260 نفر از راویان کتاب، توثیق خواهند شد.(2)

در مقابل، احتمال دارد که مقصود از آن مقدمه، تنها مشایخ بلاواسطه ایشان باشد نه تمامی راویان کتاب. در این صورت تعداد افراد آن بسیار اندک می شود؛ مخصوصا با توجه به این که مؤلف کتاب، اکثر احادیث را از پدر بزرگوارش ابراهیم بن هاشم نقل می کند.

8. اصحاب امام صادق (علیه السلام) در رجال شیخ

اشاره

عالم جلیل القدر شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان از مشایخ بزرگ شیعه و استاد کل نزد امامیه می باشد و همگی بر عظمت وی اتفاق دارند و از اساتید سید رضی - مؤلف نهج البلاغه - و سید مرتضی و شیخ طوسی می باشد و در سال 413 هجری از دنیا رفت و در کاظمین به خاک سپرده شد.

وی در کتاب گران سنگ الارشاد که در احوال ائمه (علیهم السلام) نوشته است در فصل مربوط به امام صادق (علیه السلام) در مورد اصحاب آن امام بزرگوار می گوید: محدثین، نام راویان ثقه از حضرت صادق (علیه السلام) را با اختلاف آرا و مقالات، چهار هزار نفر ذکر کرده اند.(3)

بنابراین تمامی اصحاب امام صادق (علیه السلام) که در کتاب رجال شیخ طوسی (رحمه الله) آمده است و کمتر از چهار هزار نفرند، تا وقتی تضعیف آنها ثابت نشود، ثقه خواهند بود، زیرا جناب شیخ (رحمه الله) تصریح کرده است که احمد بن محمد بن سعید

1- (1) . معجم رجال الحدیث، ج 1، ص 4; وسائل الشیعه، ج 20، ص 68.
2- (2) . بحوث فی علم الرجال، ص 80.
3- (3) . الارشاد، ص 289.