آشنایی با علم رجال صفحه 167

ابوالخطاب، احمد بن هلال عبرتائی، محمد بن علی شلمغانی و منصور حلاّج.

البته مخفی نماند که غلوّ دارای مراتب است، آن چه موجب ضعف می باشد عبارت است از: اعتقاد به الوهیت ائمه اطهار (علیهم السلام)، نسبت خدایی دادن به آنها، عبادت آنها، اعتقاد به اتحاد آنها با خداوند، آنها را در امر خلق و رزق مدبّر عالم دانستن و اعتقاد به دیگر صفات و افعالی که مختص خداست. اما برخی مراتب دیگر که مربوط به غلوّ در ذات یا صفات باری تعالی نمی شود بلکه عمدتاً فضایلی است که برخی مدعی و برخی منکرند، مشمول غلوّ نیست همچنان که اتهام به غلوّ که در مورد بسیاری از راویان ذکر شده است تا وقتی ثابت نشده، ضعف حساب نمی شود؛ آن گونه که امثال محمد بن سنان، سهل بن زیاد، داود بن کثیر و مفضل بن عمر به غلوّ متهم شده اند ولی به اثبات نرسیده است.

4. بنی امیّه

در قرآن مجید از بنی امیه به عنوان شجره ملعونه یاد شده است؛ خداوند متعال می فرماید: وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلاّ فِتْنَهً لِلنّاسِ وَ الشَّجَرَهَ الْمَلْعُونَهَ فِی الْقُرْآنِ (1) و در روایات مستفیضه از عامه و خاصه وارد شده است که مقصود از شجره ملعونه بنی امیه است.(2) در روایات آمده است که بنی امیه عموماً ملعون هستند، آنگونه که در زیارت عاشورا می خوانیم و بلکه دستور به لعن ایشان بعد از نماز داده شده است.(3)

1- (1) . اسراء، آیه 60.
2- (2) . ر. ک: المیزان، ج 13، ص 148 و 149.
3- (3) . تهذیب الاحکام، ج 2، ص 109.در روایت آمده است که وقتی مروان بن حکم به امام مجتبی (علیه السلام) گفت: به خدا قسم تو و پدرت و خانواده ات را چنان سب می کنم که کنیزان به آن تغنّی کنند، حضرت فرمود: ولی من تو و پدرت را سبّ نمی کنم، ولی خداوند تو و پدرت و خانواده و فرزندان تو و هر که را از نسل پدرت باشد تا قیامت به وسیله پیامبر خود لعنت کرده است. به خدا سوگند! ای مروان نه تو و نه هیچ کدام از آنها که شاهد لعن پیامبر نسبت به تو و پدرت پیش از تو بودند، این را انکار نمی کنید (الاحتجاج، ج 1، ص 416).ازاین رو ابوذر غفاری برای مذمت برخی از بنی امیه به عموم سخن پیامبر (صلی الله علیه و آله) تمسک کرد که فرمود: وقتی فرزندان عاص به سی نفر رسیدند، مال خدا را دست به دست می گردانند و بندگان خدا را برده خود و دین خدا را تغییر می دهند (مقباس الهدایه، ص 181).