آشنایی با علم رجال صفحه 316

یا حدیث «من صام رمضان وأتبعه ستاً من شوال» که به صورت «شیئاً» تصحیف شده است.(1)

یکی از علل تصحیف، نوشتن در حاشیه یا میان سطور است که ناسخ آن را در متن پنداشته و وارد متن کرده است یا محدث بر حافظه قوی خود اعتماد نموده و اشتباه کرده؛ همچنان که در مورد صحیح بخاری گفته شده است.

لذا فهم این گونه تصحیفات، نیاز به دقت در اسناد و طبقات و متن احادیث دارد که بر عهده اهل فن می باشد.

شاید مهم ترین عوامل محفوظ ماندن از تصحیف در سابق، قرائت حدیث نزد شیخ بوده است.

برخی از علما مثل ابو هلال حسن بن عبدالله العسکری (م 382) کتابی بعنوان تصحیفات المحدثین نوشته است و همچنان که برخی فرموده اند و استقراء هم نشان می دهد، مسئله تصحیف مورد ابتلای بزرگان از محدثین و رجالیین بوده است.(2)

حدیث موضوع

حدیثی است که به دروغ به معصوم (علیه السلام) نسبت داده شده است. البته به معنای حدیث دروغ گو نیست، زیرا حدیث دروغ گو ضعیف است و معتبر نیست ولی احتمال صدق دارد، تا چه رسد به حدیث شخص مجهول که ضعیف است ولی چه بسا که درست باشد. علما تصریح کرده اند به این که بازگو کردن حدیث دروغ