کتابخانه بالقرآن

دروس حوزه علمیه جدید پایه 1 صفحه 2093

صفحه 2093

1- واقعیت حکایت شده در مرکّب تامّ خبری یا واقع شده است یا واقع خواهد شد و یا در حال واقع شدن است و یا همواره تحقق داشته ، دارد و خواهد داشت .

«هر الف ب است»،«هیچ الف ب نیست»،«اگر الف ب باشد آن گاه ج د خواهد بود».

مادّه قضیه عبارت است از: محتوا و مفاد آن، مانند«بدن انسان از اندام مختلف تشکیل شده است»،«هر انسانی قابل تربیت است»که قضیه نخست مربوط به«علم زیست شناسی»و قضیه دوم مربوط به«علوم تربیتی»است.

اقسام قضیه

قضیه در تقسیم نخست به دو قسم اصلی تقسیم می شود:

1- قضیه حملی. قضیه ای است که در آن به ثبوت چیزی برای چیزی و یا نفی چیزی از چیزی حکم شده باشد؛ مانند«علی عادل است»،«ظلم زیبا نیست». مفاد قضیه حملی همواره«این همانی»و یا«عدم این همانی»است. ساختار منطقی قضیه حملی را می توان به صورت«الف ب است»و یا«الف ب نیست»نشان داد. همان طور که ملاحظه می شود، هر قضیه حملی دارای دو طرف و یک نسبت است که هر یک با نامی خاص خوانده می شود. طرف اوّل«موضوع»یا«محکوم علیه»، طرف دوم«محمول»یا«محکوم به»و لفظی که دال بر نسبت است«رابطه»نامیده می شود. بنابراین، در این مثالِ نمادی«الف ب است»،«الف»موضوع قضیه و«ب»محمول قضیه و«است»رابطه یا نسبت حکمیّه قضیه است. برای بازشناختن موضوع از محمول در قضایای حملی باید به معنای اسناد، توجّه کامل داشت. جزئی که وصف عرضی یا حقیقت ذاتی بدان اسناد داده شده موضوع است و آنچه به موضوع اسناد داده شده(همان وصف عرضی یا حقیقت ذاتی )محمول است.

شایان توجّه است هر یک از موضوع و محمول می تواند مفرد یا مرکّب باشد و در قضیه مقدّم یا مؤخّر ذکر شود؛ مانند«برف(موضوع )سفید(محمول )است»،«این که گویی این کنم یا آن کنم(موضوع )/ خود دلیل اختیار است ای صنم(محمول )»،«آمد(محمول )نو بهاران(موضوع )».

2- قضیّه شرطی. قضیه ای است که در آن به وجود یا عدم نسبتی بین دو یا چند قضیه حکم شده باشد؛ مانند«اگر باران به کوهستان نبارد / به سالی دجله گردد خشک رودی»،«چنین نیست که اگر انسان عالم باشد، حتماً سعادتمند می شود».

هر قضیّه شرطی در اصل از چند قضیّه حملی یا شرطی دیگر فراهم آمده است که به قضیّه

[شماره صفحه واقعی : 84]