- [جلد دوم] 1
- تقديم به: 1
- پيشگفتار 2
- اشاره 7
- درس شانزدهم تفسير و طبقات مفسرين 7
- 1- مفهوم تفسير «1» 7
- تفسير در اصطلاح: 8
- تفسير در قرآن: 10
- تذكر: 10
- 2- آغاز پيدايش تفسير و نخستين مفسر قرآن 11
- تفسير در حديث: 11
- 3- تفسير در دوران صحابه 13
- الف- امير المؤمنين علي عليه السّلام (متوفاي 40 ه ق) 14
- ب- عبد اللّه بن عباس (متوفاي 68 ه ق) 15
- ج- عبد اللّه بن مسعود (متوفاي 32 ه ق) 16
- د- ابيّ بن كعب (متوفاي ميان 19 تا 32 ه ق) 17
- ه- زيد بن ثابت بن ضحاك انصاري (متوفاي 45 ه ق) 17
- و- جابر بن عبد اللّه انصاري (متوفاي 74 ه ق) 18
- ويژگيها و امتيازات تفسير صحابه 19
- تذكر: 22
- 4- تفسير در دوران تابعين «1» 23
- مفسران معروف مكه در دوره تابعين 23
- مفسران معروف مدينه در دوره تابعين 23
- مفسران معروف كوفه در دوره تابعين 24
- مفسران معروف دوره تابعين در عراق (كوفه و بصره) 24
- مفسران معروف بصره در دوره تابعين 25
- مشخصات و ويژگيهاي تفسير در عصر تابعين 25
- مفسران معروف كمي پس از دوره تابعين 25
- ج- آماده شدن زمينه براي تفسيرهاي مذهبي: 27
- ب- گسترش نسبي روش تفسير به رأي: 27
- 5- طبقات مفسرين «2» 29
- د- آغاز تدوين تفسير: 29
- طبقات مفسرين از اهل سنت 29
- تذكر: 30
- طبقه اول: 30
- طبقه پنجم: 31
- طبقه سوم: 31
- طبقه چهارم: 31
- طبقه دوم: 31
- طبقه ششم: 32
- طبقات مفسرين شيعه 33
- سؤالات: 35
- طرح مسئله 36
- درس هفدهم روشهاي تفسيري 36
- تذكر: 38
- 1- روش تفسير نقلي 39
- الف- استدلال به روايات تفسير به رأي 40
- ب- بيان قرآن تنها به رسول خدا واگذار شده است 41
- بررسي: 41
- بررسي: 41
- ج- خطاب قرآن خصوصي و مخاطب آن افراد خاصاند 42
- اولا: 43
- رابعا: 43
- ثالثا: 43
- بررسي: 43
- ثانيا: 43
- د- ناتواني عقل از تفسير قرآن 44
- بررسي: 45
- 2- روش تفسير به رأي 46
- الف- معاني تفسير به رأي 47
- ب- روايات مربوط به تفسير به رأي «1» 51
- ج- نمونههايي از تفسير به رأي 52
- 3- روش تفسير رمزي 55
- تفسير رمزي در مكتب محي الدين عربي 56
- تفسير رمزي در مكتب باطنيه 59
- تفسير رمزي در مكتب اخوان الصفا 61
- ارزيابي تفسير رمزي 63
- 4- روش تفسير عقلي و اجتهادي 65
- ثانيا: 67
- اولا: 67
- ارزيابي روش اجتهادي و عقلي 67
- ثالثا: 67
- 5- روش تفسير قرآن با قرآن 68
- ارزش سنت در تفسير قرآن به قرآن 69
- ارزش سنت در ديدگاه صاحب تفسير «الهداية و العرفان في تفسير القرآن بالقرآن» 70
- ارزش سنت در ديدگاه علامه طباطبائي 73
- 6- صحيحترين روش براي تفسير قرآن 74
- سؤالات: 76
- اشاره: 77
- درس هيجدهم مصادر تفسير «1» 77
- اشاره 77
- مصدر اول: قرآن كريم 78
- نموداري از تفسير قرآن به قرآن 79
- مصدر دوّم: سنّت 81
- مصدر چهارم: قول تابعي 84
- مصدر سوم: قول صحابي 84
- ارزش قول صحابي و تابعي 85
- سؤالات: 88
- درس نوزدهم علل پيدايش اختلاف در تفسير 89
- طرح مسئله 89
- 1- جدائي قرآن از عترت 92
- 2- حذف اسناد حديث 94
- 3- پيدايش مذاهب مختلف 95
- 4- نفوذ افكار و انتقال علوم به بلادي اسلامي 96
- 5- اصالت عقل و اعتماد به رأي 98
- 6- اختلاف افهام مردم در درك معارف قرآن 100
- 7- مسئله رواني نوخواهي و تجدّد طلبي 101
- 8- وضع حديث 102
- 9- نقل به معنا 103
- تذكر: 103
- 10- اسرائيليات 104
- سؤالات: 106
- تفاسير شيعه: 107
- درس بيستم آشنايي با كتب تفسير «1» 107
- اشاره 107
- تفاسير اهل سنّت 119
- سؤالات: 128
- درس بيست و يكم توضيح برخي از لغات و اصطلاحات قرآن 129
- اشاره 129
- 1- تفسير 129
- 2- تأويل 130
- الف- تأويل در لغت 130
- ب- موارد استعمال تأويل در قرآن 131
- ج- آراء مفسران درباره مفهوم تأويل 133
- جمع بندي نظرات سه گانه 138
- د- تأويل از نظر روايات 139
- تذكر: 139
- ه- آيا همه آيات قرآن تأويل دارد؟ 141
- و- تأويل حق چيست؟ و تأويل باطل كدام است؟ 143
- ز- چه كسي تأويل صحيح را ميداند؟ 144
- ح- راسخون در علم چه كساني هستند؟ 147
- 3- محكم و متشابه 149
- متشابه: 149
- نكته: 151
- 3- «گروه خاصي مورد نظرند»: 152
- 2- «هدف، معمّا گويي است»: 152
- پاسخ: 152
- 4- «حذف قيود كلام يا غفلت از آن»: 152
- دو سؤال 152
- 1- «عجز متكلم از تبيين مراد»: 152
- 5- «مطالب، عميق و الفاظ قاصرند»: 153
- پاسخ: 154
- سؤال دوم: 154
- روش ائمه اهل بيت عليهم السّلام در محكم و متشابه 156
- 4- ناسخ و منسوخ 158
- الف- طرح مسئله 159
- ب- تعريف نسخ 161
- الف- 162
- ب- 162
- ج- فرق ميان نسخ و بداء 163
- يك افتراي رسوا 164
- د- اهميت شناخت ناسخ و منسوخ در استنباط احكام و قضاء 165
- الف- تنافي دو حكم ناسخ و منسوخ: 166
- ه- شرايط نسخ 166
- ج- محدود نبودن حكم سابق به زمان معيّن: 167
- ب- كليّت تنافي بين دو حكم: 167
- د- مرتبط بودن نسخ به تشريع و قانونگذاري: 167
- ه- ثبات موضوع: 168
- و- فرق بين نسخ و تخصيص 169
- الف- نسخ در شريعت: 170
- اولا: 170
- ز- امكان نسخ «1» 170
- ثانيا: 171
- ب- نسخ در آيات قرآني: 173
- پاسخ: 173
- ثانيا: 174
- پاسخ، اولا: 174
- ب- نسخ آيه و ابقاء حكم: 175
- ح- اقسام نسخ «1» 175
- الف- نسخ حكم و تلاوت آيه: 175
- ج- نسخ حكم بدون نسخ آيه: 176
- اول اينكه: 176
- دوم اينكه: 177
- سوم اينكه: 177
- ط- آيات منسوخه 178
- الف- آيه نجوي: 178
- ب- آيه مربوط به تعداد جنگجويان: 180
- ج- آيه امتاع: 181
- د- آيه توارث از طريق ايمان: 182
- 5- تنزيل و انزال 183
- 6- نزول و نزل 184
- نزل: 185
- 7- جري و تطبيق 186
- 8- ظاهر و باطن 187
- ثانيا: 193
- اولا: 193
- چرا قرآن با دو زبان ظاهر و باطن سخن گفته است؟ 193
- سؤالات: 198
- درس بيست و دوم حجيّت ظواهر قرآن «1» 200
- اشاره 200
- دلايل طرفداران حجيّت ظواهر قرآن 201
- 1- معجزه بودن قرآن و تحدي به آن فرع بر فهم آن است 202
- 2- آيات قرآن 202
- دسته دوم: 204
- 3- روايات 204
- دسته اول: 204
- دسته سوم: 205
- 1- فهم قرآن مخصوص اهل بيت پيامبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم است 207
- دلايل طرفداران عدم حجيّت ظواهر قرآن 207
- 2- تفسير به رأي ممنوع است 209
- 3- فهم معاني قرآن مشكل است 211
- 4- علم اجمالي به اراده خلاف ظاهر در قرآن 211
- 5- ظواهر از متشابهات است 212
- 6- وقوع تحريف در قرآن 212
- سؤالات: 214
- درس بيست و سوم نگارش و جمع آوري قرآن «1» 215
- اشاره 215
- 1- جمع آوري قرآن در حيات پيامبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم 216
- اوّل- نظر مخالفان جمع و تدوين قرآن در زمان پيامبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم 218
- دوم- نظر موافقان جمع و تدوين قرآن در زمان پيامبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم 219
- پاسخ دليل دوم اينكه: 222
- پاسخ دليل اول اينكه: 222
- بررسي: 222
- پاسخ دليل سوم اينكه: 223
- پاسخ دليل چهارم اينكه: 224
- الف- جمع آوري قرآن توسط امير المؤمنين عليه السّلام 225
- 2- جمع آوري قرآن پس از رحلت رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم 225
- توصيف مصحف علي عليه السّلام 227
- سرنوشت مصحف علي عليه السّلام 228
- ب- جمع آوري قرآن به دستور ابا بكر توسط زيد بن ثابت 230
- روش و مبناي كار زيد بن ثابت در جمع آوري قرآن 233
- چرا ابا بكر زيد را براي جمع آوري قرآن انتخاب كرد؟ 235
- سرنوشت صحيفههاي قرآني ابا بكر 235
- بررسي: 236
- ثانيا: 236
- اولا: 236
- ثالثا: 236
- خامسا: 237
- رابعا: 237
- ج- جمع آوري قرآن توسط بعضي از صحابه «4» 238
- اوصاف مشترك مصحفهاي صحابه 240
- زمان و سرنوشت اين مصحفها 241
- د- جمع آوري قرآن به دستور عثمان «4» 243
- اختلاف مصحفها با يكديگر 244
- نمونههايي از اين اختلافات بين مردم 245
- ورود حذيفه به مدينه 247
- تشكيل كميته براي توحيد مصاحف 248
- مشورت عثمان با صحابه 248
- چند سؤال 250
- 2- آيا اعضاي كميته در نگارش قرآن هماهنگ بودند؟ 251
- 3- توحيد مصاحف در چه سالي واقع شده است؟ 252
- 4- آيا صحابه در توحيد مصاحف با عثمان همراه و موافق بودند؟ 253
- 5- مصاحف عثماني در چند نسخه تنظيم شده بود؟ 255
- 6- آيا مصاحف عثماني با هم اختلاف داشتند؟ 256
- 7- آيا عثمان دستور احراق بقيه مصاحف را داد؟ 257
- سؤالات: 259
- درس بيست و چهارم اسباب نزول 261
- اشاره 261
- 1- معاني لغوي و اصطلاحي اسباب نزول 262
- معناي اصطلاحي اسباب نزول 264
- يك 265
- 2- انواع آيات و سور قرآني در رابطه با اسباب نزول 265
- الف- آيات و سوري كه فاقد اسباب نزول خاصي ميباشند 265
- ب- آيات و سوري كه داراي اسباب نزول خاص هستند 266
- دو 266
- 3- انواع اسباب نزول 266
- اول: حوادث جالب و سازنده و الگو پرداز 267
- الف- حوادث و رويدادهاي مهم 267
- دوم: حوادث زشت و ويرانگر 275
- ب- سؤالات و پرسشهاي مردم از رسول اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم 281
- 4- ارزش و اهميّت شناخت اسباب نزول و فوايد آن 285
- ج- مشخص كردن موضع مسلمين در مسائل حساس و مهم 285
- فوايد شناخت اسباب نزول «1» 288
- فايده دوم: 289
- فايده سوم: 294
- فايده چهارم: 295
- نمونههايي از برداشتهاي نادرست بخاطر عدم آگاهي به سبب نزول: 296
- فايده پنجم: 301
- فايده ششم: 302
- فايده هفتم: 303
- 5- آيا در اسباب نزول، معيار عموم لفظ است يا خصوص سبب؟ 304
- الف- آيه ظهار: 304
- ب- آيه لعان: 305
- ج- آيه قذف: 306
- 6- در صورت تعدّد اسباب نزول، معيار كداميك از آنهاست؟ 307
- حالت دوّم آنكه: 308
- حالت اول آنكه: 308
- حالت سوم آنكه: 308
- حالت چهارم آنكه: 309
- حالت پنجم آنكه: 310
- 7- مصدر اسباب النزول چيست؟ عقل يا نقل «2»؟ 311
- اولا: 312
- ثانيا: 313
- ثالثا: 314
- سؤالات: 316
- مقدمه 317
- درس بيست و پنجم مقايسه معارف قرآن با تورات و انجيل «1» 317
- الف- قرآن و سر گذشت آن 319
- 1- اثبات تحريف تورات و انجيل و عدم تحريف قرآن 319
- ب- تورات و سر گذشت آن 320
- «عهد عتيق»: 320
- شواهدي بر تحريف تورات 322
- تحريف در كتابهاي ديگر عهد عتيق 327
- ج- عهد جديد و سرگذشت آن 328
- تاريخچه انجيلها و نويسندگان آنها 328
- خدايي كه در تورات معرفي شده 332
- 2- خدا در ديدگاه تورات، انجيل و قرآن 332
- الف- 333
- ب- 335
- ج- 336
- خدايي كه در انجيل معرفي شد 338
- خدايي كه در قرآن معرفي شد 340
- 2- چشمها او را نميبينند ولي او به همه چيز احاطه دارد: 340
- 1- خداوند، همانند و مثل ندارد: 340
- 3- خداوند قادر مطلق است: 341
- 4- خداوند عالم مطلق است: 341
- 5- خداوند فرزند ندارد: 342
- 3- پيامبران در ديدگاه تورات، انجيل و قرآن 344
- تورات و انجيل درباره انبيا چه ميگويند؟ 344
- الف- لوط پيغمبر با دختر خود زنا كرده است!!!: 345
- ب- هارون پيغمبر بت ساز و مشرك است!!!: 346
- ج- نوح نبي، شراب مينوشد!!!: 346
- د- ابراهيم در برابر حاكم ستمگر، ساري زنش را خواهر خود دانست!!!: 347
- ه- داستان عجيب تقلّب در نبوّت!!!: 348
- و- عشق داوود به زن اوريّاه و بتخانه سازي سليمان!!!: 349
- ز- حضرت عيسي در ديدگاه انجيل: 350
- قرآن درباره انبيا چه ميگويد؟ 352
- 4- گناه بخشي در كتاب انجيل و قرآن 358
- 5- موضوع صلب و به دار كشيدن عيسي در انجيل و قرآن 360
- 4- يوسف نجار: 364
- 2- روح القدس: 364
- 1- خدا: 364
- 3- خدا و يوسف نجار (؟): 364
- 6- نسب عيسي مسيح عليه السّلام در انجيل و قرآن 364
- سؤالات: 366
- اشاره 368
- درس بيست و ششم تشبيهات، مثالها و كنايات قرآن 368
- 1- تعريف مثل و امتياز آن با مثل 370
- 2- انواع مثل «1» 371
- الف- 371
- ب- 372
- ج- 373
- ه- 375
- د- 375
- 3- ارزش و فوايد مثل 376
- ب- مثال، راه را نزديك ميكند. 377
- الف- مثال، مسائل عقلي را حسّي ميكند. 377
- د- مثال، درجه اطمينان به مسائل را بالا ميبرد. 377
- ج- مثال، مسائل را همگاني ميسازد. 377
- ه- مثال، لجوجان را خاموش ميسازد. 378
- 4- نموداري از تشبيهات و مثالهاي قرآن 381
- ب- تشبيه مؤمن و غير مؤمن به بينا و شنوا و نابينا و كر 382
- الف- تشبيه ايمان و كفر به نور و ظلمت 382
- ج- تشبيه اعمال كافر به خاكستر در برابر باد تند 383
- د- تشبيه اعمال كافران به سراب 383
- و- تشبيه غلافلان بيخبر به چهار پايان 384
- ه- تشبيه مشرك به كسي كه از آسمان سقوط كرده است 384
- ح- تشبيه زندگي دنيا به بازي و سرگرمي 385
- ز- تشبيه منافقان به چوبهاي خشك 385
- ط- تشبيه خروج انسانها از قبر به ملخهاي پراكنده 386
- ك- تشبيه كوهها به هنگام قيامت به پشمهاي حلاجي شده 387
- ي- تشبيه آسمان به هنگام وقوع قيامت به منظره روغن مذاب 387
- ل- تشبيه پهنه بهشت به پهنه آسمان و زمين 388
- م- تشبيه همسران بهشتي به مرواريد پنهان در صدف 388
- ن- تشبيه مسئوليّت و گناه به بار سنگين 389
- س- تشبيه قرآن به نسخه شفابخش 389
- 5- كنايات و اهميّت آن در كلام عرب «1» 391
- 6- نموداري از كنايات قرآن 393
- سؤالات: 397
- درس بيست و هفتم سوگندهاي قرآن 398
- 1- تعريف سوگند 401
- 2- حروف و كلمات سوگند 402
- 3- موجودات مورد سوگند (مقسم به) 405
- 4- جواب سوگند (چيزي كه براي آن قسم ياد شده است) 415
- 5- رابطه مورد سوگند با جواب آن (مقسم به با مقسم له) 417
- 6- فلسفه سوگندهاي قرآن 421
- سؤالات: 431
- درس بيست و هشتم جاذبه و تأثير قرآن 432
- 1- تأثير نفوذ قرآن از ديدگاه آيات 435
- 2- تأثير و نفوذ قرآن از ديدگاه روايات 437
- 3- ساحر خواندن پيامبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و سحر دانستن قرآن بخاطر نفوذ خارق العاده آن است 440
- 4- نموداري از تأثير عميق و نفوذ فوق العاده قرآن 442
- سؤالات: 449
- درس بيست و نهم نقش قرآن در پيدايش علوم 450
- 1- ارزش علم در قرآن 452
- الف- سوگندهاي قرآن كليد دانشهاست 458
- 2- علوم مورد عنايت قرآن 458
- ب- امر به تدبّر و تفكر در نظام آفرينش، منشأ پيدايش علوم است 460
- تذكر چند نكته: 462
- 3- علوم خاصّه به قرآن 468
- الف- علوم مربوط به الفاظ قرآن 468
- ب- علوم مربوط به معاني قرآن 469
- 4- علوم متخذ از قرآن 469
- سؤالات: 473
- درس سيام داستانهاي قرآن 474
- 1- داستانهاي مستند يا تخيّلي 476
- 2- متانت بيان و محتواي داستانهاي قرآن 477
- 3- معرفي الگوهاي بزرگ در داستانهاي قرآن 479
- 4- مقايسه عهدين با قرآن در نقل داستان 482
- 5- آثار فكري و عقيدتي داستانهاي قرآن 484
- 6- آثار تربيتي داستانهاي قرآن 486
- الف- داستان يوسف 487
- ب- داستان ذو القرنين 489
- 1- «پيدا كردن رهبر دانشمند»: 491
- 3- «علم بايد براي عمل باشد»: 491
- 2- «علم نشأت گرفته از بندگي»: 491
- ج- داستان موسي و خضر 491
- 4- «چهره ظاهر و باطن حوادث»: 492
- 5- «آثار ايمان پدران براي فرزندان»: 493
- 7- «مردم دشمن آن هستند كه نميدانند»: 493
- 6- «كوتاهي عمر بخاطر آزار پدر و مادر»: 493
- د- داستان اصحاب كهف 494
- سؤالات: 498
- فهرست منابع 499
صفحه 1
[جلد دوم]
اشاره
بسم اللّه الرحمن الرحيم
تقديم به:
ساحت مقدس نبي اعظم اسلام: حضرت محمد مصطفي صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و اهل بيت معصوم و پاك او عليهم السّلام و تقديم ثواب آن به روح پر فتوح پدر بزرگوارم «شيخ حسين طاهري» كه معلم قرآن من بود و دهها نفر از محضر پر فيضش، قرآن را فرا گرفته و با كلام الهي آشنا شدند، اللّهمّ تقبّل منّا إنّك أنت السّميع العليم.
مؤلف