- مقدمه: 1
- ولادت 5
- خاندان 5
- زندگی نامه فاضل اصفهانی رحمه الله 5
- آثار پدر فاضل هندی 5
- تحصیلات 6
- کودکی فاضل اصفهانی 6
- استادان 7
- شاگردان 7
- خانواده 7
- مقام علمی و مرجعیّت 9
- اجتهاد در عصر فاضل 10
- خلاصه النحو 14
- اشاره 14
- مقدمه: در آنچه متعلق است به لفظ اعرابی 15
- مقصد اول : در آنچه متعلق است به اسم 16
- اشاره 16
- مقاله اولی : در آنچه متعلق است به معرب 17
- اشاره 23
- فصل : در بیان غیرمنصرف و احکام آن 23
- قسم اول : فاعل 33
- باب اول : در اسمای مرفوعه 33
- اشاره 33
- قسم دوّم : مفعول ما لم یسم فاعله 37
- قسم سوّم : مبتدا 38
- قسم چهارم: خبر مبتدا 42
- باب دوّم : در آنچه متعلق است به اسماء منصوبه 45
- اشاره 45
- قسم اول : مفعول مطلق 45
- قسم دوّم : مفعول به 47
- قسم سوّم : مفعول فیه 59
- قسم چهارم : مفعول له 60
- قسم پنجم : مفعول معه 61
- قسم ششم : حال است 62
- قسم هفتم : تمیز 64
- قسم هشتم: مستثنی 65
- قسم نهم: خبر کان و اخوات آن 68
- قسم دهم : اسم إنّ و اخوات آن 69
- قسم یازدهم : اسم لای نفی جنس 70
- قسم دوازدهم : خبر ما و لا المشبّهتین به لیس 71
- باب سوّم : در اسماء مجروره 72
- اشاره 76
- قسم اول : نعت 76
- فصل 76
- قسم دوّم: عطف به حرف 78
- قسم سوم : تأکید 80
- قسم چهارم : بدل 82
- مقاله ثانیه : در اسماء مبنیه 83
- اشاره 83
- قسم اول : مضمرات 84
- قسم سوم : موصوله 88
- قسم دوم : اسماء اشاره 88
- قسم چهارم : اسماء افعال 91
- قسم پنجم : اصوات 92
- قسم ششم : مرکبات 93
- قسم هفتم : اسماء مکنی بها 94
- قسم هشتم : بعضی از ظروف 95
- فصل : در بیان معرفه و نکره 99
- فصل : در بیان اسم عدد 101
- فصل : در بیان مذکر و مؤنث 103
- فصل : در بیان مفرد، مثنی، جمع 105
- فصل : در آنچه تعلق به مصدر دارد 108
- فصل : در بیان آنچه متعلق است به اسم فاعل 109
- فصل : در آنچه متعلق است به اسم مفعول 110
- فصل : در آنچه متعلق است به صفت مشبّهه 110
- فصل : در آنچه متعلق است به اسم تفضیل 111
- مقصد ثانی : در آنچه متعلق است به فعل ها 113
- اشاره 113
- فصل: در بیان جمله بعد از فعل 118
- فصل : در بیان فعل مقاربه 120
- فصل : در آنچه تعلق به فعل تعجب دارد 120
- مقصد ثالث : در آنچه متعلّق است به حرف 121
- اشاره 121
- قسم اول : حروف جاره 121
- فصل : در آنچه متعلّق است به فعل مدح 121
- قسم دوم : حروف مشبّهه بالفعل 126
- قسم سوم : حروف عاطفه 127
- قسم پنجم : حروف ندا 129
- قسم چهارم : حروف تنبیه 129
- قسم ششم : حروف ایجاب 129
- قسم هشتم : حرف تفسیر 130
- قسم هفتم : حروف زایده 130
- قسم نهم : حروف مصدر 131
- قسم یازدهم : حرف توقع (قد) 131
- قسم دهم : حروف تحضیض 131
- قسم دوازدهم : حرف استفهام 132
- قسم سیزدهم : حروف شرط 133
- قسم هفدهم : نون تأکید 134
- قسم شانزدهم : تنوین 134
- قسم چهاردهم : حرف ردع 134
- قسم پانزدهم : تاء تأنیث ساکنه 134
- قسم هجدهم : هاء سکت است 135
- فهرست منابع 136
- فهرست فنی 138
- اشاره 138
- آیات 139
- روایات 140
- اشخاص 141
- کتابها 144
- مکانها 146
- ادیان، فرق، مذاهب، طوایف 147
علاوه بر این نکات روایتی از ابن عباس از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است که می فرماید: «زبان عربی ، زبان اهل بهشت است» (1).(2) و زبان گفتاری خداوند با آخرین فرستاده خود حضرت محمد صلی الله علیه و آله نیز زبان عربی بوده است. از آنجا که شریعت حضرت ختمی مرتبت شریعت ختمیه است و به فرموده قرآن کریم: «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ(3)»، دین جهانی و آخرین آئین آسمانی ماندگار است و مسلمانان و تمامی بشریّت از عصر پیامبر تا پایان هستی بر اساس این دین موظف به پرستش پروردگارند، بنابراین بر هر بنده ای که طالب فهم دین و حق و حقیقت است ، لازم است که این زبان را فراگرفته تا بتواند از دستورات الهی و بایدها و نبایدهای آن آگاهی یافته و با توجه به آنها در مسیر تکامل و بندگی حق سیر و سلوک کند.
حال همانطور که هر زبانی دارای قواعد و دستورات و ادبیات خاص است ، زبان عرب هم از این قاعده ، استثناء نبوده و آن هم ادبیات و قواعد گفتاری و نوشتاری مربوط به خود را دارد که کتاب حاضر (خلاصه النحو) نیز بیان گر این قواعد می باشد .
در مورد تاریخچه ادبیات عرب ، می توان گفت که اولین استاد و شاگرد در این فنّ ، حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و ابو الأسود دوئلی(4) می باشند _ اگر چه مستشرقین فعلی همچو احمد امین مصری و طه حسین منکر آن می باشند _ که بعد از آن مکتب ها و کلاسهایی در خصوص این زمینه تشکیل و پیرامون آن بحث ها و در پی آن اختلافات لفظی و مبنایی پیش آمد.
اگر بخواهیم ادبیات عرب را به دو شاخه بزرگ دسته بندی کنیم به دو شاخه
1- 1_ مجمع البیان ، ج 5 و 6 ، ص 316 .
2- 2_ درسنامه علوم قرآنی ، ص 50 .
3- 3_ سوره مبارکه توبه، آیه 33؛ و.... .
4- 4_ صراط المستقیم ، ج 1 ، ص 220 ، فصل التاسع عشر .