سلسله مباحث اعتقادی (الهیات در نهج البلاغه) صفحه 150

قَال فِی الشَّوارق: أنَّ الحقَّ کَما صََّرحَ بِه کَثیرٌ مِن المُحقِّقینَ و هُو أنَّ المَطلُوبَ فِی هذه المَسئلهِ أنَّ اشْتراک الوجُودِ مَعناً بَین جَمیعِ المَوجُودات بَدیهیٌ جِدّاً، و لَعلَّ الدَّاعی إلی انکارِ الإشْتراک المَعنَوِی، هُو تَوهُّم اسْتلزامِهِ نَفی التَّمایز بَین الحَقائقِ العَینیَّهِ و خاصه نَفی التَّمایز بَینَ الخالِقِ و المَخلُوقِ، و مَنشأ هذا التَّوهُّم هُو الخَلطُ بَینَ المَفهومِ و المِصداقِ؛ کَما نَبَّهَ عَلیه الأستاذُ(مدّظلّه) فِی آخر البحث؛

چنان که بسیاری از محققان تصریح دارند، حق این است که مطلوب در این مسأله بدیهی بودن اشتراک معنوی وجود میان همه موجودات است.

شاید انگیزه انکار اشتراک معنوی، این توهّم باشد که لازمه این نگرش عدم تمایز میان حقایق عینی و به ویژه میان خالق و مخلوق است، و منشأ این توهّم، خلط میان مفهوم و مصداق می باشد؛ چنان که استاد در آخر بحث، آن را یادآور می شود.

آنچه از این سخنان به دست می آید این است که تمایز میان «خالق» و «مخلوق» قطعی است، و بدان جهت که خلط میان مفهوم و مصداق پیش نیاید، قائل به اشتراک لفظی شده اند.

نقد و بررسی

پیداست که براساس اصاله الوجود، اشتراک معنوی وجود از «هیولا» (که ضعیف ترین مرتبه وجود است) تا «واجب الوجود» (که شدیدترین مرتبه آن به شمار می رود) ثابت است. و آنچه در اینجا گفته شده که در مصداق اشتراکی ندارند، برخلافِ این مبناست؛ چراکه مبنا اشتراک و سنخیت می باشد.

در هر حال، علاّمه طباطبایی در حاشیه بر سخن علاّمه مجلسی، آن را تأیید می کند، گرچه شیوه بیان اندکی تحقیرآمیز به نظر می رسد، می گوید:

إعْلَم أنَّ هذا الخَبَر و ما یُساوقه فِی البیانِ مِن أخبار التَّوحِیدِ، مِن غُرَرِ الأخبارِ الواردهِ عَن مَعادنِ العِلْمِ و الحِکمَهِ(ع) و ما ذَکَره المُصنِّفُ فِی هذا البیانِ و ما یُشابِهُهُ مِن البَیانات مَتَألَّفَه مِن مُقدِّمات کلامیّه أو فَلسفیّه عامیّه، غیر وافیه لایضاح تمام المُراد مِنها، و إن لم تکن أجنبیه عَنها بالکلّیّه؛ و لبیان المُراد مِنها مقام آخر؛{88}