خویشتن پنهان: شرح ده نکته ازمعرفت نفس صفحه 127

می بینیم که مردیم پس نمرده ایم بلکه مُردن به معنی از دست دادن تن برای نفس واقع شد، و با همان چشمی که خود را به علم حضوری نظاره می کنیم - نه تن را- می بینیم که مُردیم.

اصطلاح «توفّی» به معنی تمام و کمال گرفتن، همان طور که عرض شد «توفّی» برای نشان دادن حقیقت مرگ و خواب واژه ی رسایی است و با «فوت» به معنی تلف شدن و از بین رفتن فرق می کند. بر همین مبنا خداوند می فرماید: «وَلَوْ تَرَی إِذْ فَزِعُوا فَلَا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّکَانٍ قَرِیبٍ»(1) کاش می دیدید آنگاه که کافران در قبضِ روح خود فزع می کنند در حالی که فوتی برای آن ها نیست و از دست نمی روند بلکه از مکانی نزدیک گرفته می شوند. می فرماید: فوتی صورت نمی گیرد تا کسی نابود شود بلکه «وَ اُخِذُوا مِنْ مَکانٍ قَرِیبٍ» و از مکانی نزدیک گرفته می شوند. نزدیک است چون فاصله ای بین حضرت عزرائیل علیه السلام و نفس ناطقه ی انسان ها نیست. بهترین تعبیر برای «مرگ» توفّی و رحلت یا سیر است، وقتی می گوییم آن فرد «مُرد» باید متوجه باشیم این به معنی توفّی یا رحلت است و نه به معنی نابودی و فوت. زیرا همان طور که عرض شد، انسان نه می میرد، نه می خوابد و نه چرت می زند بلکه فقط از عالَمی به عالَم دیگر سیر می کند. «مرگ» به این معنا است که دیگر ابزار بدن در اختیار نفس ناطقه ی انسان نیست. دقّت در تعبیری که قرآن می فرماید: «از مکان نزدیکی گرفته می شوند» ما را به معارف ارزشمندی راهنمایی می کند تا نسبت به رابطه ی نفس ناطقه ی انسان و ملائکه الله تأمل کنیم.

عرض شد به جایی می رسیم که بدن مزاحم ادراک ما خواهد بود و تا بدن داریم نمی توانیم بعضی از حقایقی را که در عالم هست بیابیم، ساده ترین حجاب ها که فعلاً گرفتار آن هستیم، حجاب زمان یا حجاب گذشته و آینده است که فعلاً ما گرفتار آن هستیم و با این که نفس ناطقه ی ما مجرد است و می تواند مافوق گذشته و آینده، در «حال» قرار گیرد، به جهت تعلقی که نفس به بدن دارد، از حضور در «حال» محروم است و نمی تواند ماوراء زمان، از آنچه در آینده واقع می شود آگاه گردد و در آینده و گذشته حاضر گردد، این به جهت آن است که «بدن» مانع است تا ما حقیقت خود را درست ادراک کنیم. حال اگر از بدن فاصله بگیریم ولو در حدّی که در خواب از بدن فاصله می گیریم، خود را در حوادث آینده حاضر می یابیم. در قیامت خطاب به انسان های دنیازده می گویند: «لَقَدْ کُنتَ فِی غَفْلَهٍ مِّنْ هَذَا فَکَشَفْنَا عَنکَ غِطَاءکَ