خویشتن پنهان: شرح ده نکته ازمعرفت نفس صفحه 271

1- سوره ی زمر، آیه ی 67.

2- سوره ی انبیاء، آیه ی 104.

3- سوره ی نساء، آیه ی 157.

4- سوره ی نساء، آیه ی 158.

نیست و هر اندازه بالابروید، «وحدت» شدیدتر می شود و از ابعاد مادی کم می گردد. این مثال ها نمونه ای است که رابطه ی بین کثرت و وحدت روشن شود و ملاحظه بفرمائید چگونه از طریق معرفت نفس می توان معنی خلقتِ امور کثیر از حقیقت واحدی را تجربه کرد.

ربط «عالمِ خلق» با «عالَمِ امر»

آنچه پیوستگی و ربط تصورات خیالی و الفاظ طبیعی را با معنای عقلی به خوبی روشن می کند، این حقیقت است که اگر شما در ضمن صحبت، ملکه ی عقلی خود را به یکباره از دست بدهید همه ی تصورات و الفاظ شما از نظم و روال عقلیِ خود خارج می شود و از بیان ادامه ی مطلب باز می مانید.

از طرفی این الفاظ که از خزینه ی عقلی شما صادر می شود، مثل صادر شدن قطرات باران از ابر نیست که پس از مدتی خزینه ی آن یعنی ابر، از بین برود - چون ریزش باران به طور تجافی است و نه تجلّی- خزینه ی عقلی که معانی خیالی و لفظی از آن صادر می شود، هرگز کاستی نمی پذیرد و شما پس از بیان یک معنای علمی، فاقد آن معنا نمی شوید، حتی اگر هزار بار آن مطلب علمی را بیان کنید هیچ اندازه از منبع آن کاسته نمی گردد، چون صدور آن به صورت تجلّی است و نه تجافی.

از طرفی آن ملکه ی علمی با مظاهر گوناگونِ خود که به صورت خیالی و لفظی در آمده، دارای یک وحدت حقیقی است و چون رابطه ی بین آن معنی و لفظِ مربوط به آن معنی، یک رابطه ی حقیقی است و واقعاً بین آنها وحدت جاری است، وقتی هم کسی آن الفاظ را شنید، همان معنا را که مورد نظر شماست می فهمد، درحالی که اگر به صورت تجافی از مبدء خود صادر شده باشد دیگر چنین وحدتی بین شیء و مبدء آن نیست.

حالتی که بین نفس ناطقه و صورت ذهنی و صورت الفاظِ آن هست شبیه نسبت صدوری و ایجادیِ نَفَس رحمانی با اجزاء عالم است و شاهد گویایی برای اظهار کیفیت وحدتی است که در مراتب مختلفِ فیضِ منبسط و نَفَس رحمانی وجود دارد.(1) کیفیت صدور کثرت از وحدت، ما را متوجه این نکته می نماید که فیضِ منبسط با کیفیتِ وحدتی که دارد، واحد