خویشتن پنهان: شرح ده نکته ازمعرفت نفس صفحه 296

1- سوره ی إسراء، آیه ی 14.

2- سوره ی تین، آیات 4 و 5.

ولی با تدبیر مناسب بدن می تواند در عین حفظ شخصیت جزئی خود در جایگاه حقیقت کلی خود قرار گیرد. این همان برگشتن به نِیِسْتان است که مولوی در شعر می گوید:

بشنو

از نی چون حکایت می کند

از

جدایی ها شکایت می کند

کز

نیستان تا مرا ببریده اند

از

نفیرم مرد و زن نالیده اند

سینه

خواهم شرحه شرحه از فراق

تا

بگویم شرح درد اشتیاق

هر

کسی کو دور ماند از اصل خویش

باز

جوید روزگار وصل خویش

سرّ

من از ناله ی من دور نیست

لیک

چشم و گوش را آن نور نیست

تن

ز جان و جان ز تن مستور نیست

لیک

کس را دیدِ جان دستور نیست

چکیده ی تمام مثنوی در ابیاتی است که در ابتدای آن آمده و تمام آن ابیات قصه ی عزمِ برگشت به آن حقیقت کلی است که انسان از آن جدا شده و می خواهد به آن برگردد و در راستای برگشت به آن حقیقت، تنها عشق کارساز است و لذا در ادامه می فرماید:

هر

که را جامه ز عشقی چاک شد

او

ز حرص و عیبِ کلی پاک شد

شاد

باش ای عشق خوش سودای ما

ای

طبیب جمله علتهای ما

ای

دوای نخوت و ناموس ما

ای

تو افلاطون و جالینوس ما

جسم

خاک از عشق بر افلاک شد

کوه

در رقص آمد و چالاک شد

جمله

معشوق است و عاشق پرده ای

زنده

معشوق است و عاشق مرده ای

چون

نباشد عشق را پروای او

او

چو مرغی ماند بی پر، وای او

من

چگونه هوش دارم پیش و پس

چون

نباشد نورِ یارم پیش و پس

عشق

خواهد کاین سخن بیرون بود

آینه

غماز نبود چون بود

آینه ت

دانی چرا غماز نیست

ز

آنکه زنگار از رخش ممتاز نیست

تک تک این ابیات رازهایی از حقیقت انسان را می گشاید که تدبّر در آن ها به عهده ی خودِ عزیزان گذاشته می شود تا جایگاه قدسی خود را بنگرند و عزم رجوع به آن جایگاه را در خود بپرورانند و هرچه بیشتر به حقیقت خود نزدیک شوند. در آخرین بیت فرمود اگر عشقِ برگشت به آن مقام قدسی در تو نیست به جهت آن است که آینه ی جانت زنگار گرفته و حجابهای دنیایی مانع توجه به حضرت حق شده است.