خویشتن پنهان: شرح ده نکته ازمعرفت نفس صفحه 300

مرتبه ی ملائک قرار گیرد. پس مردم در حالت اولیه در یک بِیْنابِیْنی به سر می برند، مگر این که با غلبه ی نورِ روح، ظلمت خود را از بین ببرند.

4- اگر انسان خود را به کمک تذکرات انبیاء و عمل به آن ها از حکم بدن و منزل اسفل آزادکند، در واقع خودِ واقعی خود را می یابد و به اصل خود -که همان مقام روح است- نزدیک می شود، به طوری که حقیقت خود را بدون واسطه ی ملائکه، مستقیماً از حق دریافت می کند.

در ابتدا انسان حقیقت خود را از پشت حجاب ها می بیند ولی اگر همت کند، در انتها با ذات خود که عین اتصال به حق است روبه رو خواهد شد و در آن صورت رمز و راز تزکیه های شرعی را می فهمد که چگونه این دستورات و اعمال برای برطرف کردن حجاب هایی که بین او و حقیقت اصلی او مانع شده اند، به او یاری می رسانند.

در راستای اتصالِ بی واسطه ی روح انسان به خداوند، امام صادق علیه السلام می فرمایند: «وَ اِنَّ روحَ الْمُؤْمِنِ لَاَشَدُّ اِتِّصالاً بِروُحِ اللهِ مِنْ اِتِّصالِ شُعاعِ الشَّمْسِ بها»(1) اتصال روح مؤمن به روح خدا، شدیدتر است از اتصال شعاع خورشید به خورشید. این روایت ما را راهنمایی می کند که اگر به اصل خود برگردیم همنشین انوار الهی خواهیم شد.

نتایج شناخت وسعت نفس

با شناخت وسعت نفس، سود و زیان انسان درست روشن می شود و مدارج صعود آن معلوم می گردد. قرآن می فرماید: «هُوَ الَّذی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الاَرْضِ جَمیعاً»(2) خداوند آن کسی است که آنچه در زمین خلق شده، همه و همه را برای تو خلق کرده به این معنی که عالم برای انسان است و نه انسان برای عالم تا خود را صرف دنیا کند. پس محور اصلی حرکت انسان، در مسیر نفس اوست و آنچه در خارج از نفس آدمی است، از برای انسانْ خلق شده و ابزار تکامل اوست. کسی که تمام کوشش خود را برای «بیرون از جان خود» به کار بَرَد، مانند کسی است که تمام کوشش خود را برای شناخت و اصلاح ابزارها صرف کند و فرصتی برای استفاده از آن ها به دست نیاورد که در نتیجه همه ی عمر خود را بیهوده تلف کرده است.

از دیدگاه اسلام این طور نیست که انسان دارای دو حقیقتِ «جسم» و «روح» باشد، بلکه حقیقت او جان یا روح اوست، و بدن و جسمْ ابزار آن روح است. اگر انسان به لذّات بدنیْ