خویشتن پنهان: شرح ده نکته ازمعرفت نفس صفحه 53

تصوراتی که قبلاً برایتان واقع شده فرو می روید، اگر در این حال استاد سخنی بگوید که همه بخندند، شما با شنیدن صدای خنده ی سایرین به خود می آیید و می پرسید چه گفت؟ معلوم است که شما حرف استاد را نشنیده اید در حالی که از نظر فیزیولوژی شنیدن، مکانیسم شنیدن که عبارت است از انتقال امواج صوت به گوش و ارتعاشات گوش میانی و انتقال تحریکات عصبی به گوش داخلی، انجام شد ولی عمل شنیدن که یکی از ادراکات و مربوط به نفس انسان است انجام نگرفت. چون وقتی به عالم رؤیا رفتید نفس انسان که باید به کمک گوش، کلمات استاد را می شنید در صحنه نبود. نشنیدن سخن استاد به جهت این نبود که مکانیسم شنیدن انجام نشده بلکه به جهت آن بود که آن کسی که از این ابزار استفاده می کرد در صحنه حاضر نبود. یا وقتی در کلاسِ درس، چشمِ شما به معلم است ولی نفسِ ناطقه ی شما به جایی غیر از کلاس و معلم توجه و نظر دارد - در عین این که عمل بیناییِ چشم با تطابق عدسی و انعکاس تصویرِ معلم بر روی لکه زرد شبکیه انجام می گیرد- اگر معلم حرکتی انجام دهد که همه ی حاضران بخندند، تازه شما به خود می آیید و از بقیه می پرسید: «معلم چه کرد؟!» چون نفس شما به آن صحنه نظر نداشت و به عبارت دقیق تر در جای دیگری حاضر بود، این چشم با این که به سوی معلم بود، ولی ندید. یعنی در واقع «منِ» انسان است که با چشم می بیند، نه این که «چشم» به خودیِ خود بیننده باشد. به علت آن که بینایی مربوط به نفس ناطقه ی انسان است.

وقتی چشم کسی خراب شد می توان چشم سالمی به او پیوند زد و بینایی او را به او بازگرداند، زیرا حقیقت «رؤیت» که مربوط به نفس ناطقه ی اوست از بین نرفته است. خراب شدن چشم مثل آن است که دوربین بشکند؛ با عوض کردن دوربین می توانید کار را ادامه دهید، چون آن کسی که می بیند، شمایید.

در مثال هایی که عرض شد ملاحظه کردید اگر شما در صحنه ی استفاده از چشم و گوش نباشید، چشم و گوش به خودی خود عمل دیدن و شنیدن را انجام نمی دهند، پس باز باید از خود بپرسیم، چه کسی در کلاس نبود که چشم ندید و گوش نشنید؟ به نظر می آید به راحتی می توان نتیجه گرفت: چشم و گوش «ابزار» نفس ناطقه اند، آن که درک می کند، «من» انسان است؛ اگر «من»ِ انسان در صحنه نباشد، این چشم و گوش به خودی خود درکی ندارند. هر چند مدعی نیستیم که از چشم و گوش کاری نمی آید، بلکه می خواهیم بگوییم در عالم محسوسات، نفس انسان به کمک چشم می بیند و به کمک گوش می شنود ولی در هر حال همه ی ادراکات مخصوص نفس است. گفت: