عرفان اسلامی جلد 9 صفحه 262

1- 1)- میرزا محمد تقی حجه الاسلام.

دانه های متراکم را خارج می کنیم،و از شکوفۀ درخت خرما خوشه های سر فروهشته [ به وجود می آوریم ]،و باغ هایی از انگور و زیتون و انار شبیه به هم و بی شباهت به هم [ بیرون می آوریم ]؛به میوه اش چون میوه دهد و به رسیدن و کامل شدنش با تأمل بنگرید،مسلماً در این [ امور ] برای قومی که ایمان می آورند،نشانه هایی [ بر توحید،ربوبیّت و قدرت خدا ]ست.

رشد و نمو گیاهان

در آغاز آیۀ شریفه به یکی از مهم ترین و اساسی ترین نعمت های پروردگار که می توان آن را ریشه و مادر سایر نعمت ها دانست اشاره می کند و آن پیدایش و رشد و نمو گیاهان و درختان در پرتو آن است و می گوید:او کسی است که از آسمان آبی برای شما فرستاد.

این که می فرماید از طرف آسمان،به خاطر آن است که تمام منابع آب روی زمین اعم از چشمه ها و نهرها و قنات ها و چاه های عمیق به آب باران منتهی می شود،لذا کمبود باران در همه جا اثر می گذارد و اگر خشکسالی ادامه یابد همگی خشک می شوند.

سپس به اثر نزول باران اشاره کرده می گوید:به واسطۀ آن،روییدنی ها را از همه نوع از زمین خارج ساختیم.

در تفسیر«نبات کل شی»دو احتمال ذکر کرده اند:

نخست این که:

منظور از آن انواع و اصناف گیاهان است که همه با یک آب آبیاری و از یک زمین و یک نوع خاک پرورش می یابند و این از عجایب آفرینش است که چگونه این همه انواع گیاهان با آن خواص کاملاً متفاوت و گاهی متضاد و اشکال گوناگون و مختلف، همه در یک زمین و با یک آب پرورش می یابند.