عرفان اسلامی جلد 11 صفحه 159

من و آن جام جهان بین و پس از این لب جوی***که دل دُرد کشان زنده چو جام جم از اوست

در میخانه مبندید و سر خُم منهید*** بدهید آن می دیرینه که دفع غم از اوست

احاطه به ظاهر و باطن هستی

پیامبران برای بشر با بیانی قاطع ثابت کردند که وجود مقدس او محیط به ظاهر و باطن هستی است و حقّ حقیقی اوست که از او اطاعت کنند و در تمام شؤون حیات از وی فرمان برند،چرا که مالک و ربّ هستی جز جناب او کسی نیست.

آن بزرگواران با دلایل حقه این معنا را به انسان تفهیم کردند که مطیع حق،مورد رضای حق و عاقبتش نعیم ابد و عاصی از فرمانْ،منفور دوست و منزل ابدی و جایگاه دایمی اش عذاب جهنّم است.

در فرهنگ انبیای عظام توحید و یکتا پرستی ریشۀ همه واقعیت ها و فضایل است و بدون پیوند با حق و ایمان به حضرت ربّ العزّه،هیچ برنامه ای از برنامه های انسان قابل ارزش نیست.

انبیای الهی در شناساندن اسما و صفات حق پافشاری عجیبی داشتند؛زیرا معرفت به اسما معرفت به اوست و معرفت به او بهترین عامل تربیت و رشد و کمال انسان در دنیا و آخرت است.

شناخت حضرت حق طبیعتاً همراه با شناخت حقوق آن جناب است،به این معنی که وقتی انسان موفق به شناخت اسما و صفات گردد،به این نتیجه می رسد که حق عبادت،حق اطاعت،حق ربوبیت،حق مالکیت وقف حریم مقدس اوست و انسان را به هیچ عنوان نرسد که غیر خدا را معبود خود و مربوب خود