عرفان اسلامی جلد 12 صفحه 143

[ وَ مَثَلُ التَّقْویٰ کَماءٍ یَجْری فی نَهْرٍ وَ مَثَلُ هٰذِهِ الطَّبَقاتِ الثَّلاثِ فی مَعْنَی التَّقْویٰ کَاَشْجارٍ مَغْروسَهٍ عَلیٰ حافَّهِ ذلِکَ النَّهْرِ مِنْ کُلِّ لَوْنٍ وَ جِنْسٍ،وَ کُلُّ شَجَرٍ مِنْها یَسْتَمِصُّ مِنْ ذلِکَ النَّهْرِ عَلیٰ قَدَرِ جَوْهَرِهِ وَ طَعْمِهِ وَ لِطافَتِهِ وَ کَثافَتِهِ،ثُمَّ مَنافِعُ الْخَلْقِ مِنْ تِلْکَ الْاَشْجارِ وَ الثِّمارِ عَلیٰ قَدَرِها وَ قیمَتِها.قالَ اللّهُ تَعالی: [ صِنْوٰانٌ وَ غَیْرُ صِنْوٰانٍ یُسْقیٰ بِمٰاءٍ وٰاحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَهٰا عَلیٰ بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ ] (1)]

مَثَل تقوی

تقوا و پرهیزکاری مانند آبی است که در نهری روان باشد و این سه مرحلۀ تقوا مانند درختانی است که بر لب آن نهر کاشته باشند،چنان که هرکدام از این درختان به قدر قدرت و جوهر و نیروی جذب و لطافت و کثافت خود از آن جدول و لبۀ نهر آب می کشند و خلایق از این درختان به اختلافی که در آن اشجار هست منتفع می شوند،هم چنین هرکس به اندازۀ طهارت و نزاهت نفس و به قدر ریاضت و مجاهدت با نفس به مرتبه ای از مراتب تقوا می رسد و به همان اندازه که در توان اوست از این شجرۀ طیّبه بهره مند می شود.