عرفان اسلامی جلد 12 صفحه 302

آید به جز کوی صبر نجویی و در بلا در آمدن هم چنان باشی که از بلا بیرون آمدن.

[ وَ اصْبِرْ وَ مٰا صَبْرُکَ إِلاّٰ بِاللّٰهِ ] (1).

و شکیبایی کن،و شکیبایی تو جز به توفیق خدا نیست.

اقسام صبر

صبر را روی حالات صابران و نحوۀ صبر آن ها به چند قسم تقسیم کرده اند:

صبر للّه،صبر فی اللّه،صبر مع اللّه،صبر عن اللّه،صبر باللّه.

1-صبر للّه: عبارت از حبس نفس از جزع است در موقع وقوع در امری مکروه، یا موقع فوت شدن امری مطلوب.

2-صبر فی اللّه: ثبات و استقامت در راه حق متعال است به جهت تحمّل بلیّات،ترک لذّات و دفع موانع.

3-صبر مع اللّه: صبر اهل دل و اهل حضور است که در وقت بروز موانع و ظهور آثار نفس برای آنان پیش می آید.

4-صبر عن اللّه: به دو قسمت تقسیم شده یکی اختصاص به فسّاق دارد،یکی اختصاص به عشّاق دارد،در قسم اوّل حکایت از بُعد و دوری می کند،در قسم دوّم حکایت از قرب.در معنی اوّل هرچه فاسق در فسقش صابرتر باشد بدحال تر است،در معنی دوّم هرچه عاشق صابرتر باشد مقرّب تر است،صبر در معنی اوّل مربوط به اهل جفا و حجاب است و در معنی دوّم مربوط به اهل عیان و مشاهده.

5-صبر باللّه: صبر موحّدان و صبر اهل تمکین است که در مقام استقامت در امر حق متعال پیش می آید.