عرفان اسلامی جلد 12 صفحه 303

درجات صبر

خواجه می گوید:صبر عبارت است از حبس نفس از جزع که اظهار آن دالّ بر شِکوه و شکایت است.صبر برای عامّه سخت ترین منزل،برای اهل محبّت مخوف ترین مقام و برای موحّدان نازل ترین موقف است و بر سه درجه است:

درجۀ اوّل از صبر: صبر از معصیت است که برای بقای ایمان و دوری از عذاب است و با مطالعۀ وعید الهی حاصل می گردد،در این مقام اگر موجبات صبر انفعال و شرمندگی باشد و حیای از حق موجب شود که سالک از معاصی کناره گیری نماید این نحوۀ صبر عالی تر است.

درجۀ دوّم از صبر: صبر بر طاعت است که به محافظت طاعت،رعایت طاعت و به تقسیم طاعت حاصل است.

تحسین طاعت به علم،رعایت طاعت به اخلاص و محافظت طاعت به دوام طاعت است.

درجۀ سوّم از صبر: صبر در بلایا و مصایب است که برای رسیدن به حسن جزای الهی است،تحمّل این صبر با انتظار فرج از طرف حق متعال سهل و آسان می گردد.سبک گردانیدن مصایب و سهل شمردن آن ها با یاد خدا و متذکر شدن نعم اوست،آن که متذکّر حق متعال است زیر بار مصایب احساس ناراحتی نمی کند (1).