عرفان اسلامی جلد 12 صفحه 304

[ الصَّبْرُ یُظْهِرُ ما فی بَواطِنِ الْعِبادِ مِنَ النّورِ وَ الصَّفاءِ،وَ الْجَزَعُ یُظْهِرُ ما فی بَواطِنِهِمْ مِنَ الظُّلْمَهِ وَ الْوَحْشَهِ.وَ الصَّبْرُ یَدَّعیهِ کُلُّ احَدٍ وَ ما یَثْبُتُ عِنْدَهُ الَّا الْمُخْبِتونَ.وَ الْجَزَعُ یُنْکِرُهُ کُلُّ احَدٍ وَ هُوَ ابْیَنُ عَلَی الْمُنافِقینَ لِاَنَّ نُزولَ الْمِحْنَهِ وَ الْمُصیبَهِ یُخْبِرُ عَنِ الصّادِقِ وَ الْکاذِبِ.وَ تَفْسیرُ الصَّبْرِ ما یَسْتَمِرُّ مَذاقُهُ،وَ ما کانَ عَنِ اضْطِرابٍ لا یُسَمّیٰ صَبْراً.وَ تَفْسیرُ الْجَزَعِ اضْطِرابُ الْقَلْبِ وَ تَحَزُّنُ الشَّخْصِ وَ تَغْییرِ اللَّوْنِ وَ تَغْییرِ الْحالِ.وَ کُلُّ نازِلَهٍ خَلَتْ اوائِلُها مِنَ الْاِخْباتِ وَ الْاِنابَهِ وَ التَّضَرُّعِ الَی اللّهِ فَصاحِبُها جَزُوعٌ غَیْرُ صابِرٍ ]

معنای صبر و جزع

امام صادق علیه السلام می فرماید:

صبر آنچه را که در باطن انسان از صفات نیکو و نورانیّت و صفاست آشکار می کند و جزع آنچه را در قلب آدمی است از ضعف و تاریکی و اضطراب و وحشت بروز می دهد.

همه ادعا می کنند صابرند و جزع و فزع را از خود نفی می کنند،اما صابر کسی است که در مقابل عظمت حق و فرمان او گردن نهاده.مفهوم جزع را در منافقان بهتر می توان دید،چون ابتلایی برای آنان پیش آید اضطراب و تردید و وحشت و تیرگی