عرفان اسلامی جلد 12 صفحه 322

[ وَ قُوَّهُ الْحَیاءِ مِنَ الْحُزْنِ وَ الْخَوْفِ.وَ الْحَیاءُ مَسْکَنُ الْخَشیَهِ وَ الْحَیاءُ اوَّلُهُ الْهَیْبَهُ وَ صاحِبُ الْحَیاءِ مُشْتَغِلٌ بِشَأْنِهِ،مُعْتَزِلٌ مِنَ النّاسِ مُزْدَجِرٌ عَمّا هُمْ فیهِ وَ لَوْ تُرِکَ صاحِبُ الْحَیاءِ ما جالَسَ احَداً.قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:اِذا ارادَ اللّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً الْهاهُ عَنْ مَحاسِنِهِ وَ جَعَلَ مَساوِیَهُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ کَرَّهَهُ مُجالَسَهَ الْمُعرِضینَ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ تَعالی.وَ الْحَیاءُ خَمْسَهُ انْواعٍ:حَیاءُ ذَنْبٍ،وَ حَیاءُ تَقْصیرٍ وَ حَیاءُ کَرامَهٍ،وَ حَیاءُ حُبٍّ،وَ حَیاءُ هَیْبَهٍ، وَ لِکُلِّ واحِدٍ مِنْ ذلکَ اهْلٌ،وَ لِاَهْلِهِ مَرْتَبَهٌ عَلیٰ حِدَهٍ ]

مراحل حیا

آن کس که حزن و اندوه برگذشته و بر تقصیرش در بندگی و خوف از عاقبت و عذاب قوی تر است حیایش بیشتر است،حیا عرصه گاه خشیت و ابتدایش تجلّی هیبت و عظمت او در قلب است.

صاحب حیا به خود و به کار خود که همه طاعت و بندگی است مشغول است و هرگز از یاد حق غافل نیست،از مردمی که هیچ سود نسبت به امور معنوی ندارند کناره گیر است و از کارهای غیر الهی مردم سخت متنفّر است و اگر وی را به حال خود گذارند هیچ رغبتی به همنشینی کسی ندارد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: