عرفان اسلامی جلد 12 صفحه 52

کمال توبه به حفظ و تقویت اراده برای تداوم توبه و عمل صالح و کناره گیری از محرمات الهی و مشتهیات نفسانی است.

کمال توبه در گرو زهد و صدق و احساس فقر و نیاز نسبت به جناب دوست سپس صبر بر پیشامدها و رضا و اخلاص و اعتماد بر حضرت یار است.

وجوب توبه

فقهای بزرگ شیعه و سنی و مفسران عظیم القدر قرآن و عارفان روشن ضمیر بر اساس آیات و روایات نورانی توبه از گناه را واجب دانسته و ترک و تأخیر آن را حرام می دانند.

استحباب توبه به هیچ وجه معنا ندارد و ترک و یا تأخیر آن باعث شدّت امراض روحی و قلبی و عملی است و زمینه سازی برای شدّت مرض معنوی از گناهان و بلکه از معاصی کبیره است.

خواجه نصیر الدین طوسی در پایان کتاب پرقیمت«تجرید الاعتقاد» می گویند (1):

توبه از واجبات است؛زیرا در بازگشت به سوی حق،دفع ضرر عینیّت پیدا می کند و بقای بر ضرر از محرّمات است و نیز پشیمانی از انجام هر قبیح و ترک هر واجب برای هر انسانی لازم است،پس بر مبنای وجوب دفع ضرر و پشیمانی از هر گناه و ترک شدن هر واجب،توبه و بازگشت به سوی محبوب واجب است.

علامۀ حلّی در توضیح سخن خواجه در مقام اثبات وجوب توبه به معنای ترک هر کبیره و صغیره برآمده و این معنا را با برهان یقینی فرموده است.