عرفان اسلامی جلد 12 صفحه 66

[ وَ لا بُدَّ لِلْعَبْدِ مِنْ مُداوَمَهِ التَّوْبَهِ عَلیٰ کُلِّ حالٍ.فَکُلُّ فِرْقَهٍ مِنَ الْعِبادِ لَهُمْ تَوْبَهٌ،فَتَوْبَهُ الْاَنْبِیاءِ مِنِ اضْطِرابِ السِّرِّ،وَ تَوْبَهُ الْاَوْلِیاءِ مِنْ تَکْوینِ الْخَطَراتِ،وَ تَوْبَهُ الْاَصْفِیاءِ مِنَ التَّنَفُّسِ، وَ تَوْبَهُ الْخاصِ مِنَ الْاِشْتِغالِ بِغَیْرِ اللّهِ،وَ تَوْبَهُ الْعامِّ مِنَ الذُّنُوبِ.وَ لِکُلِّ واحِدٍ مِنْهُمْ مَعْرِفَهٌ وَ عِلْمٌ فی اصْلِ تَوْبَتِهِ وَ مُنْتَهیٰ امْرِهِ،وَ ذلِکَ یَطُولُ شَرْحُهُ هٰیهُنا ]

انواع توبه

عبد را لازم است پیوسته در هر شأنی که هست در حال توبه باشد و برای هر فرقه و طایفه ای توبۀ خاصّی است.

توبۀ پیامبران از اضطراب باطن است.

توبۀ اولیا از عوارض رنگارنگ خاطر است.

توبۀ اصفیا از استراحت و فراغت و غفلت و کدورت است.

توبۀ خاصان از مشغول بودن به غیر حق است.

توبۀ عوام و تودۀ مردم از گناهان و معاصی است.

برای هر کدام از این طبقات نسبت به موضوع توبه و نتیجۀ آن معرفت و دانش مخصوصی است که برای دیگری نیست و اینجا مجال شرح و بسط ندارد،فقط به توبۀ عوام اشاره می شود.