عرفان اسلامی جلد 12 صفحه 79

عمل صالح همراه با نیت خالص و آن عمل صالح تجلّی در نماز و روزه و حج و جهاد و امر به معروف و نهی از منکر و خمس و زکات و ترک انواع محرمات دارد.

2-عبادت باطنی که عبارت است از:تقوای قلب و جان و آن تقوای قلب و جان تجلّی در اخلاق حمیده دارد و آن اخلاق حمیده مطلع الفجرش:توبه و صبر و شکر و توکّل و توسّل و جود و کرم و سخا و فتوت و جوانمردی و دوری از ملکات رذیله هم چون:کبر و حسد و غرور و غل و غش و عُجب و سایر اوصاف شیطانی است و علمی که عبادات ظاهری را بیان می کند فقه است و دانشی که عبادات باطنی را توضیح می دهد علم سرّ،یا علم اخلاق و عرفان است و برای تفسیر و تشریح هر دو عبادت بهترین کتب فقهی و عرفانی و اخلاقی،به وسیلۀ بزرگ ترین فقها و عرفا و صاحبان اخلاق به رشتۀ تحریر آمده و در آن کتب براساس آیات و روایات ثابت کرده اند که آراسته شدن به هر دو عبادت از واجبات اصیل الهیه است و تمام مرد و زن در روز قیامت نسبت به هر دو عبادت در معرض سؤال و مسئولیّت اند.

در اینجا لازم است به بخشی از آیات هر دو فصل اشاره شود،تا این دو مسئله الهی بیش از پیش اهمیّت و ارزشش برای ما روشن گردد.

عبادات ظاهری

اما آیاتی که عبادات ظاهری را بیان می کند،عبارت است از:

[ أَقِمِ الصَّلاٰهَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ ] (1).

نماز را برپا دار و مردم را به کار پسندیده وادار و از کار زشت بازدار.