حج در آینه عرفان صفحه 91

به بردباری و عزم برکارهای خیر، لذت شخصی او به دوستی و محبت، نومیدی او از خیر و رحمت خداوندی به امیدواری، و ناسپاسی او سپاس‌گزاری و آز او به توکل بر خدای، توانایی او به مهربانی، حماقت او به فهم و زیرکی، بی‌پروایی و رسوایی او به نیکی و پرستش خداوندی، خودخواهی او به فروتنی و نرمی، بیهوده‌گویی به خاموشی، برتری‌جویی و گردنکشی او به تسلیم بودن و از هر گزندی پاک شدن تبدیل می‌گردد و اینها همه از فضائل دیگری است که نتیجه و اثر حج است.

دورنمایی از حقیقت عبادات‌

انسان جامع همه استعدادهاست، قوای روحانی و ملکوتی در حدی که انسان را به عالی‌ترین مدارج کمال برساند، در انسان قرار داده شده است و رسیدن به کمالات و حقایق برای فرزندان آدم دنیاست. حضور در دنیا، مستلزم جسم داشتن و تبعات جسم از قبیل غریزه خوردن، آشامیدن و شهوت است.

اگر راه شکم و شهوت بدون حد و مرز باز باشد، انسان به تدریج محکوم این دو برنامه شده و وجود او به درّنده‌ای غیر قابل تصور مبدّل خواهد شد.

راه جلوگیری از تجاوزات شکم و شهوت- که ملت‌هایی را به غرقاب هلاکت انداخته- تنها عبادت است، آن هم عبادتی که وحی آن را برای آدمی تنظیم کرده باشد.

بندگان واقعی چراغ زندگی و گل گلستان حیات و گوهر گرانبهای صدف آفرینش هستند.