عرفان و معنویت اسلامی و عرفان انحرافی ویژه برنامه سازی صفحه 28

فصل دوم: آشنایی با عرفان اسلامی

اشاره

انسان به صورت فطری خواهان کمال نامحدود است. علم و قدرت از مظاهر کمال نامحدود بوده و رسیدن به چنین کمالی مایه لذت بردن نامحدود و سعادتمندی پایدار در انسان می شود و زندگی را در نظرش معنادار می سازد.

بی شک، انسان هنگامی به چنین کمالی دست خواهد یافت که با منبع نامحدود علم و قدرت و کمال زیبایی مطلق؛ یعنی خداوند متعال ارتباط پیدا کند که در لسان اهل معنی «قرب» نام دارد. بنابراین، کمال حقیقی انسان به عنوان هدف آفرینش، در سایه ارتباط و قرب به خدای متعال حاصل می شود.

انسان دارای دوگونه زندگی است: زندگی طبیعی و زندگی عقلانی. زندگی طبیعی که با ویژگی هایی از قبیل احساس، حرکت، توالد و تناسل، جلب عوامل لذت و دفع عوامل ضرر شناخته می شود، از مختصات انسان نیست، بلکه دیگر جانداران در این ویژگی ها با او شریکند. در مقابل، زندگی عقلانی با حیات معقول از ویژگی های خاص انسان به شمار می رود.

حیات معقول عبارت است از تکاپوی آگاهانه ای که شخصیت انسانی آن را رهبری می کند تا به صورت جاذبه مطلق و کمال مطلق درآید. بدیهی است دستیابی به چنین مقصود آرمانی، نیازمند معرفت های گسترده درباره انسان و جهان است. بی شک، این معارف تنها با عقل و تفکر بشری به دست نمی آید و به هدایت نیازمند است؛ چون بشر با تکیه بر استعدادهای درونی خویش نمی تواند به تمام ابعاد وجودی و روانی خویش آگاه شود که عالی ترین مرتبه آن نیز عرفان است.

از عرفان و تصوف تعریف­های زیادی ارائه شده است. عبدالرزاق کاشانی، تصوف را تخلّق به اخلاق الهی تعریف کرده است.(1)

تهانوی می­نویسد:

صوفی کسی است که خود را فانی و به خدای تعالی باقی و از طبایع آزاد شده و به حقیقه الحقایق پیوسته، درحالی که متصوف کسی است که می­کوشد به این درجه برسد. لکن مُسْتصوف، عارف نمایی است که برای رسیدن به این دنیا و جاه و مقام، خود را شبیه متصوف کند.(2)

شیخ ­الرئیس ابوعلی سینا درباره فرق میان عارف و عابد می­گوید: