راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 2 صفحه 103

موقعی است که دانه غوره گردد،و در خرما موقع خارک شدن آن است.گفته شده:وقت وجوب زمانی است که خرما و انگور شوند،امّا اخراج زکات در گندم و جو موقع تصفیۀ آنها و در مویز و خرما زمانی است که مویز و خرما شوند،و در این اختلافی نیست.

جائز است زکات خرما و مویز را پیش از چیدن آنها از درخت بر اساس تخمین خبرگان باغهای نخل و انگور محاسبه و سهم مستمندان را تضمین کرد،و این به دلیل عمل پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله)و به سبب نیاز باغدارها به استفاده و تصرّف در میوه هاست.

3-در زکات چهارپایان به جای تحویل حیوان بهای آن را ندهد،

(1)مگر این که آنچه بر او واجب شده وجود نداشته باشد.شیخ مفید این را واجب دانسته بر خلاف دیگران که پرداخت بهای حیوان را جائز شمرده اند،و اگر آنچه بر او واجب شده موجود و نظایری با همان ویژگیها وجود و تعدّد داشته باشد در دادن هر کدام که بخواهد مخیّر می باشد،و خلافی در این نیست که نباید حیوان بیمار و پیر و معیوب را بابت زکات تحویل دهد،اگر چه سنّ حیوانی که بر او واجب شده منحصر در این ها باشد،مگر آن که مأمور جمع آوری زکات بخواهد،امّا اگر همۀ آنها بیمار و پیر و معیوب باشند در این صورت مکلّف به خریدن حیوان سالم نیست.

هرگاه زکات دهنده دارای شتر ماده ای که وارد سال دوّم شده نباشد می تواند به جای آن شتر نری که وارد سال سوّم شده باشد بابت زکات تحویل دهد،و در این خلافی نیست.در صورتی که هیچ کدام از این دو را نداشته باشد مخیّر است هر کدام را که بخواهد خریداری کند اگر چه خرید شتر مادّه ای که وارد سال دوّم شده باشد سزاوارتر است.کسی که آنچه را بر او واجب شده دارا نیست بنا بر اجماع و نصّ می تواند شتری را که یک سال کوچکتر باشد به علاوه دو گوسفند یا بیست درهم بابت زکات تحویل دهد و یا شتری را که یک سال بزرگتر است تسلیم و آنچه را ذکر شد دریافت کند.این احکام در غیر از شتر جائز نیست،و در گوسفند همان چیزی که تعیین شده باید ادا شود.گفته شده جائز است به جای میش گوسفندی که وارد ششمین ماه عمر خود شده و به جای بز