راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 3 صفحه 165

گویند:روز قیامت منادیی فریاد می زند:کجایند کسانی که در روی زمین مورد خشم خدا شدند،کسانی به پا می خیزند که در مسجدها گدایی می کردند.این مطلب نکوهشی است از طرف شرع نسبت به گدایی و تکیه داشتن بر کمک دیگران،در صورتی که هر کس مال موروثی نداشته باشد،جز کسب و تجارت چیزی او را از گدایی و سربار دیگران شدن نجات نمی دهد.

پاسخ به اشکال

(1)اگر بگویی پیامبر(ص)فرموده است:«به من وحی نشده که مال و ثروت جمع کن و از جملۀ بازرگانان باش،لیکن به من وحی شده که با حمد و سپاس،پروردگارت را تسبیح گوی و از جمله سجده کنندگان باش و پروردگارت را چنان پرستش کن که مقام یقین برای تو حاصل شود.» (1)به سلمان فارسی-خدایش بیامرزد-گفتند:ما را نصیحت کن،فرمود:هر کس از شما در حال مراسم حج و یا در حال جهاد و یا تعمیر مسجد خدا بمیرد،به مقاماتی خواهد رسید و مبادا در حال تجارت و در حال خیانت از دنیا برود.

پاسخ آن است که راه جمع بین این اخبار به این است که حالات مختلف را شرح دهیم:ما نمی گوییم که تجارت به طور مطلق و یا بی کاری بی قید و شرط از هر جهت بالاترین صفت است،بلکه می گوییم تجارت یا برای تحصیل مال به مقدار نیاز است،یا برای فراهم آوردن ثروت بیش از حد نیاز؛اگر تجارت برای افزون خواهی از مقدار احتیاج،یعنی برای زیاد کردن مال و اندوختن ثروت باشد نه برای صرف در راه خیرات و صدقات،در این صورت نکوهیده است زیرا چنین تجارتی رو آوردن به دنیاست؛ دنیایی که دلبستگی بدان در رأس همۀ خطاهاست و اگر علاوه بر آن خیانتکار هم باشد