راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 3 صفحه 177

خرما را پیش از ظاهر شدن میوۀ آن سال کراهت داشت امّا به مدّت دو سال و سه سال می فرمود:اگر امسال میوه نداد در سال دیگر میوه خواهد داد سپس در مورد میوه و درخت خرما فرمود:خرید یک ساله پیش از آن که میوه ظاهر شود کراهت دارد به دلیل این که مبادا آفت بزند اما اگر ظاهر شود اشکالی ندارد.» (1)اما فروش میوه پیش از ظاهر شدن آن بر درخت،مشهور آن است که به طور مطلق جائز نیست و قول صحیح تر آن است که معامله به بیش از یک سال و یا با ضمیمه کردن مقداری میوۀ معلوم و یا به شرط چیدن،به طوری که از اخبار استفاده می شود، جائز است.

معاملۀ پشم،کرک و موی بدن گوسفند و شتر به طور جداگانه و یا به ضمیمۀ خود حیوان با مشاهدۀ از نظر شیخ مفید،علامه و جمعی از فقها جائز است هر چند وزن آنان معلوم نباشد زیرا آنها نیز در این حال مثل میوۀ درخت،در حکم چیزهای موزون نیستند.

از امام صادق(علیه السلام)نقل شده است:«از آن حضرت پرسیدند،نظر شما دربارۀ مردی که پشمهای صد گوسفند را با بره هایی که در رحم دارند به فلان مبلغ بخرد چیست؟ فرمود:اشکالی ندارد،اگر بچّه ای در رحم نداشته باشند،رأس المال همان پشم خواهد بود.» (2)و بعضی گفته اند:بدون ضمیمۀ معلوم معامله جائز نیست و احوط همین است.

پنجم-آنکه به طور محسوس و از نظر شرعی بر تسلیم کالای مورد معامله قادر

باشد

(1)بنابراین فروش برده ای که فرار کرده،جائز نیست مگر با ضمیمۀ چیزی که قدرت بر تسلیم دارد و همچنین فروختن مال گروگان جائز نیست مگر با اجازۀ گرودار زیرا آن مال وثیقۀ طلب اوست.در روایت صحیحی از امام کاظم(علیه السلام)نقل شده است:«راوی از آن حضرت پرسید:آیا درست است که از مردم،کنیز گریخته ای را بخرم و بهای آن را