راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 3 صفحه 361

و سخن آن که گفته است:

«هیچ جراحتی،وقتی که شما را خشنود سازد،رنج ندارد.» گاهی دوستی به گونه ای است که تحت تأثیر آن انسان از بعضی لذّتها چشم می پوشد مانند کسی که جود و بخشش می کند و محبوبش را در نصف یا ثلث و یا عشر مال خود،شریک می سازد.بنابراین مقدار مالی را که می بخشد به میزان دوستی اش بستگی دارد؛زیرا درجۀ محبوب شناخته نمی شود مگر به محبوبی دیگر که در مقابل آن محبوب رها می شود.پس کسی که محبّت سراسر دلش را گرفته باشد،محبوبی جز او برایش نمی ماند و برای خودش چیزی نگاه نمی دارد.بنابراین نتیجه می گیریم که هر کس عالم و یا عابد و یا کسی را که به علم یا عبادت و یا کار نیک علاقه دارد،دوست بدارد در حقیقت او را برای خدا و در راه خدا دوست داشته و اجر و پاداشش به اندازۀ دوستی و محبّت اوست.این بود شرح دوستی برای خدا و در راه خدا و درجات آن،و از اینجا خشم و کین در راه خدا نیز روشن می شود،و با وجود این در آن باره توضیح بیشتری می دهیم.

بیان خشم و کین در راه خدا

(1)بدان،هر که دوستی اش در راه خداست سزاوار است دشمنی اش نیز در راه خدا باشد.اگر کسی را به خاطر آن که مطیع خدا و محبوب در نزد خداست دوست داشتند ناگزیر اگر معصیت خدا را کرد باید دشمن بدارید،به خاطر این که نافرمانی خدای سبحان را کرده و در نزد خدا مغضوب است و هر کس به سببی شخصی را دوست بدارد، قطعی است که به خاطر ضدّ آن سبب او را دشمن می دارد و این دو صورت،لازم و ملزوم یکدیگرند و از یکدیگر جدایی ناپذیرند و این تلازم در حبّ و بغض در موارد عادی کلیّت دارد،لیکن حبّ و بغض هر دو در دل پنهان است و در وقتی که غلبه داشت بروز می کند و به وسیلۀ افعال دوستداران و دشمنان در نزدیکی و دوری و در موافقت و مخالفت با هم معلوم می شود و هرگاه آثار آنها در مقام عمل ظاهر شود،آن را موالات و