راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 3 صفحه 390

شعبی دربارۀ مردی که با کسی همنشین می شود-و می گوید:چهره اش را می شناسم ولی اسمش را نمی دانم،-گفته است:آن آشنایی،شناخت نادانان است.

به ابن عبّاس گفتند:چه کسی را بیش از همۀ مردم دوست داری؟گفت:همنشینم را.

سعید بن عاص گوید:همنشینم سه حق بر من دارد:وقتی که نزد من بیاید،خوش آمد بگویم؛و چون سخن گوید،گوش فرا دهم؛و در وقت نشستن برایش جا باز کنم.

خدای متعال فرماید:«پیروان پیامبر(ص)نسبت به هم مهربانند.» (1)این جمله به شفقت و احسان دارد و از کمال شفقت آن است که غذای لذیذی را تنها نخورد و یا بدون او در محفل شادمانی حاضر نشود بلکه از فراق او ناراحت و از تنها بودن(بدون برادر دینی)احساس نگرانی کند.

حق سوم:این حق مربوط به زبان است؛

(1)گاهی به وسیلۀ سکوت و گاهی با سخن گفتن.اما سکوت آن است که از گفتن عیبهایش در حضور و غیابش خودداری کند بلکه چنان وانمود کند که نمی داند و سخن او را ردّ نکند و با او مجادله و مناقشه نکند و از چگونگی و حالات او تجسس و پرسش ننماید و هرگاه در بین راه و یا در پی حاجتی او را ببیند،ابتدا از هدف و مبدأ و مقصدش نپرسد،چه بسا که گفتن این ها بر او دشوار باشد و یا ناچار به دروغ گفتن شود و اسرار او را فاش نکند و به دیگران حتی به نزدیکترین دوستانش نگوید و چیزی از اسرار او را حتی پس از جدایی و بریدن رفاقت برملا نسازد؛ زیرا این عمل دلیل فرومایگی و پلیدی است.همچنین از نکوهش دوستان و بستگان و فرزندانش خودداری کند،و بدگویی دیگران را دربارۀ او نیز بازگو نکند،زیرا کسی که دشنام دیگران را بازگو کند گویا خود دشنامت داده است.

گویند:پیامبر(ص)رودرروی کسی چیزی که باعث ناراحتی او شود، نمی گفت. (2)ناراحتی و رنجش اول از بازگوکننده حاصل می شود،سپس از گوینده.آری