راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 3 صفحه 400

نادانی و جهل است؛و دشمنی را هدفی جز این نیست.پس چگونه برادری و یکرنگی را می تواند به همراه داشته باشد؟ابن عبّاس از رسول خدا(ص)نقل کرده است که فرمود:

«با برادرت مجادله و مزاح مکن و به او وعده ای نده که خلاف کنی.» (1)و فرموده است:«شما با مال و ثروتتان نمی توانید به مردم گشایش بخشید،لیکن باید آنها همواره از شما گشاده رویی و خوش خویی ببینند» (2)؛و مجادله با حسن خلق منافات دارد.

پیشینیان دربارۀ دوری جستن از مجادله تا آنجا منع کرده اند که جای هیچ پرسشی را باقی نگذاشته اند و گفته اند:هرگاه به برادرت گفتی از جا برخیز!او پرسید به کجا؟پس با او رفاقت نکن،بلکه می گویند:سزاوار آن است که او از جا برخیزد و نپرسد.سلیمان دارانی می گوید:من در عراق دوستی داشتم و هرگاه مشکلی داشتم نزد او می رفتم و می گفتم:مقداری از مالت را به من بده.او کیسۀ پولش را به طرف من می انداخت و من هر چه می خواستم برمی داشتم،تا این که روزی نزد او رفتم و گفتم:به مبلغی نیاز دارم، گفت:چقدر می خواهی؟با این پرسش شیرینی محبّت او از دلم بیرون شد.

دیگری گوید:هر وقت از برادرت مالی خواستی و گفت:می خواهی چه کنی؟در حقیقت حق برادری را ترک کرده است.

بدان که قوام اخوّت به توافق در گفتار و رفتار و محبّت است.ابو عثمان حیر می گوید:موافقت با برادران بهتر از محبت و مهربانی با ایشان است و مطلب چنان است که وی گفته است.

حق چهارم:حق بر زبان به سخن گفتن است.

(1)برادری و دوستی همان گونه که مقتضی سکوت در برابر ناپسندیهاست،مقتضی گفتن سخنان پسندیده نیز هست؛حتی اظهار خوبیها در دوستی اهمیت خاصّی دارد،زیرا کسی که به سکوت تنها بسنده کند،