راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 5 صفحه 153

می خواهد زبان خود را از غیبت و حرفهای بیهوده حفظ کند،سزاوار است که جز در کارهای مهمّ سکوت کند تا میل به حرف زدن در او بمیرد و جز بحق سخن نگوید.در این صورت سکوت و سخن گفتن او عبادت است،و هرگاه چشم عادت کند به هر چیز زیبا بنگرد از نگاه به حرام محفوظ نمی ماند و همچنین دیگر شهوتها زیرا آنچه به سبب آن میل به حلال می کند به همان سبب به حرام مایل می شود.پس شهوت یکی است،و بر بنده واجب است که شهوت را از حرام منع کند و اگر در شهوتها و مشتهیات به اندازۀ نیاز اکتفا نکند شهوت بر او غالب آید.

مطلبی که گفتیم یکی از بلاهای امور مباح بود.بلایی بزرگتر از این نیز وجود دارد و آن این است که نفس در بهره وری از دنیا شاد می شود و از روی غرور و سرمستی به آن اعتماد می کند تا از آن سرشار و پر شود؛مانند شخص مستی که به هوش نمی آید.برای این که شادی از دنیا زهری کشنده است که در رگها جاری می شود.پس اندوه و ترس و یاد مرگ و وحشتهای قیامت را از دل بیرون می آورد و این همان دل مردگی است.خدای متعال فرموده: وَ فَرِحُوا بِالْحَیاهِ الدُّنْیا وَ مَا الْحَیاهُ الدُّنْیا فِی الْآخِرَهِ إِلاّ مَتاعٌ. (1)

و نیز فرموده: اِعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاهُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ- تا گفتار حق متعال -إِلاّ مَتاعُ الْغُرُورِ. (2)پس صاحبدلان دوراندیش دلهای خود را آزموده اند.در شادمانی حاصل از برخورداری از نعمتها دل را با قساوت و ناسپاس یافته اند که یاد خدا و قیامت در آن اثری ندارد؛امّا در حزن و اندوه آن را نرم و صاف یافته اند که یاد خدا بر آن اثر می کند لذا پی برده اند که نجات در اندوه همیشگی و دوری از عوامل غرور و شادمانی است.از این رو دلهای خود را از لذّتها جدا کرده و به صبر در برابر خواسته های حلال و حرام عادت کرده اند و