راه روشن: ترجمه المحجه البیضاء فی تهذیب الحیاء جلد 5 صفحه 413

روایت شده که مردی گفت:«ای رسول خدا من خویشاوندانی دارم که به آنها می پیوندم و آنان با من قطع رابطه می کنند؛من به آنها نیکی می کنم و آنان نسبت به من بدی روا می دارند؛آنها با من بدرفتاری می کنند و من نسبت به آنها حلم می ورزم.فرمود:اگر چنان باشد که می گویی گویی به آنها خاکستر داغ می خورانی و همواره تا چنین هستی خدا پشتیبان توست.» (1)،و مقصود پیامبر(صلی الله علیه و آله)از مل،رمل،یعنی ریگ می باشد.

مردی از مسلمانان گفت:«خدایا صدقه ای ندارم که بپردازم.پس هر مردی که به آبروی من صدمه ای برساند از سوی من بر او صدقه باشد(او را می بخشم)خدا به پیامبر وحی کرد که در برابر این کار او را آمرزیدم.» (2)در گفتار خدای متعال:«ربانیّین» (3)به دانشمندان بردبار تفسیر شده است و در گفتار خداوند: یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً ،مقصود این است که با حلم بر زمین راه می روند وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً (4)یعنی در برابر بدی نادانان حلم می ورزند و مقابلۀ به مثل نمی کنند،و در(تفسیر)این گفتار خداوند: وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراماً (5)گفته شده که هرگاه مورد آزار واقع شوند گذشت می کنند و در گفتار خداوند: وَ کَهْلاً (6)گفته شده مقصود از کهل آخرین درجۀ حلم و بردباری است.

پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله)فرمود:«خدا شخص بردبار و پرآزرم و بی نیاز

1- (71) این حدیث را مسلم در(صحیح)،ج 8،ص 8 روایت کرده است.
2- (72) این حدیث را ابن عبد البر در الاستیعاب تحت عنوان«ابو ضمضم»از ابن عینیه از عمرو ابن دینار از ابو صالح از ابو هریره روایت کرده است.و بیهقی در الشعب و ابو نعیم در الصحابه روایت کرده اند ولی عراقی گوید:ابن عینیه پیش از ابو ضمضم بوده و با او مصاحبت نداشته است بلکه ابو ضمضم از علیه بن زید نقل کرده است.
3- (73) آل عمران/79:مردمی الهی[باشید].
4- (74) فرقان/64:و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند به آنها سلام می گویند(و با بی اعتنایی و بزرگواری می گذرند).
5- (75) فرقان/72:و هنگامی که با لغو و بیهودگی برخورد کنند بزرگوارانه از آن می گذرند.
6- (76) آل عمران/46:و در حالت کهولت(میان سال شدن).