سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 101

سید علی شوشتری این مقام را به ملا حسین قلی همدانی منتقل می کند. ملاحسین قلی همدانی در مسائل فقه و اصول شاگرد شیخ انصاری بوده است و ظاهراً بعد از وفات شیخ انصاری تصمیم می گیرد که مباحث درس خارج فقه و اصول شیخ و تقریراتش را بنویسد. سید به او می گوید: این زحمت را نکش، دیگران به این کار مشغول می شوند. تو کار مهم تری داری. و او را به ادامه دادن بحث های عرفان عملی توصیه می کند.

این برای همۀ مردم و خصوصاً اهل علم یک درس مهم است که سر سلسلۀ مشایخ جناب سید علی قاضی طباطبایی؟ره؟ در نهایت به یک بافنده می رسد که سواد نداشته و به واجباتش عمل می کرده و از محرّمات الهی پرهیز می نموده و در اثر عمل به واجبات و ترک محرّمات به آن مقامات رسیده است. بعضی سؤال می کنند که چه کنیم تا بعضی مقامات عرفانی را کسب کنیم.

اولین گام همین است و شاید آخرین گام هم همین باشد. کسی که این راه را استمرار دهد، توفیقات بعدی هم نصیبش می شود. البته این مناسک عرفانی در عرفان عملی، با سلسله مشایخی که در صوفیه مطرح است بسیار تفاوت دارد.(1)

5. نیاز به استاد در سلوک الی الله

کسی که بخواهد با عمل به دستورات شرعی به تزکیه و تربیت نفس خود بپردازد و با ایمان صحیح، خدا را عبادت کند، استاد به معنای خاص - که مورد نظر اهل عرفان است - لازم ندارد؛ بلکه با مطالعۀ آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام و توجه به سیرۀ عملی آنها و همچنین با بهره بردن از موعظه ها و نصیحت های عالمان دینی و همنشینی با اهل ایمان می تواند با عبادت انس بگیرد و قلب خود را به نور عبادت زینت بخشد و به مدارجی از کمال نائل شود.

اما در عرفان به معنای اصطلاحی که یافتن اسرار الهی از طریق ذوق و کشف است، داشتن استاد امری لازم است و پیمودن این راه بدون استاد ممکن نیست؛(2)

زیرا استاد به منازل این راه آگاه است و با دقت تمام این راه را طی نموده و شرایط و موانع و خصوصیات سلوک را می شناسد و می تواند سالک را تا رسیدن به مقصد همراهی کند.

خداوند می فرماید:

از اهل ذکر بپرسید، اگر نمی دانید.(3)

امام باقر علیه السلام به یکی از اصحاب خود فرموده:

ای ابا حمزه، یکی از شما که قصد چند فرسخ مسافرت دارد، برای خود راهنما طلب می کند و تو به راه های آسمان جاهل تری تا راه های زمین؛ پس برای خود راهنمایی طلب کن.(4)

1- . خسرو پناه، ویژه نامۀ همایش چهره های درخشان عرفان، ص20.
2- . عبدالصمد همدانی، بحر المعارف، ج1، ص380.
3- . «فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ»؛ سورۀ نحل، آیۀ 43.
4- . کلینی، الکافی، ج1، ص184.