سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 113

«مستحبات» اعمالی هستند که در رسیدن به قرب خداوند آدمی را یاری می کنند و مهم ترین آنها نافله نمازهای پنج گانه است.

ترک «مکروهات» به نفس صفایی می دهد که رغبتش به انجام گناه کم می شود و از وسوسه های شیطان در امان می ماند.

«اعمال مباح» در کمال یا سقوط معنوی انسان تأثیری ندارد؛ البته سالک باید از فرو رفتن در لذت های مباح دوری کند تا نفس او به لذات مادی اکتفا نکند و شوق پرواز به سوی ملکوت در او قدرت یابد.

چگونه طوف کنم در فضای عالم قدس***چو در سراچۀ ترکیب تخته بند تنم

حافظ، دیوان، غزلیات، ص433

2. ذکر خدا

ذکر برای اهل معرفت، راه آشنا شدن با خدا و شناخت حقیقت نفس و عیب های او و آفات اعمال است. سالک با مداومت بر ذکر با الهامات الهی آشنا می شود و افکار شیطانی را می شناسد و از آن دوری می کند، در حمد و سپاس الهی می کوشد و پستی و فناپذیری دنیا را درک می کند و با عظمت آخرت و سختی های آن و درجات نفوس بعد از مرگ و حالت های آنها آشنا می شود. این معنای ذکر حقیقی است. در روایتی آمده که پیامبر صلی الله علیه و آله به ابوذر فرمود: «مجلس ذکر، برتر از هزار رکعت نماز است و حاضر شدن در مجلس علم، برتر از هزار تشییع جنازه است». سؤال شد: ای رسول خدا، آیا از قرآن خواندن هم برتر است؟ فرمود: «آیا خواندن قرآن به غیر از آنکه همراه با علم باشد، نفعی دارد؟».(1)

البته بعضی از صوفیان این گونه روایات را دستاویزی برای ترک نماز قرار داده اند