سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 148

خداوند آمده، راضی شده است؛ پس هستی خود و صفات و افعال خود را در تملک پروردگارش می یابد و در قضا و قدر و امر و نهی، تنها، تابع ارادۀ خداوند متعال است و این معنای عبودیتِ تمام عیار است.

2. تزکیۀ نفس

تزکیه به معنای پیراستن نفس از صفات زشت(1) و آراستن آن به صفات پسندیدۀ اخلاقی است. رسیدن به نفس مطمئنه وکمال انسانی، فقط از راه تزکیه و مجاهده و ریاضت های شرعی و بر اساس علم و حکمت و شرایط خاصی ممکن است؛ زیرا نفس انسان در ادراک حقایق مانند آیینه است که چون زنگار بگیرد، نمی تواند حقایق را درک کند و برای زنگار گرفتن نفس علت هایی وجود دارد که عبارت است از:

هرگاه نفس در خلقت اولیۀ خود باقی بماند و با مجاهدۀ عقلی و دینی تربیت نشود و قوایش فعلیت نیابد، قدرت فهم حقیقت را نخواهد یافت؛ همچنان که در مورد انسان هایی که غرق در شهوت و غفلت هستند، مشاهده می شود که اینان چون از شهود حقیقت محروم اند به انکار حقایق دینی می پردازند.

قلب در اثر گناه تاریک می شود و زنگار گناه مانع فهم حقایق است. خداوند متعال می فرماید:

دل های ایشان به سبب اعمالشان زنگار گرفت.(2)

پس گناه در نفس انسان اثری باقی می گذارد که اگر با توبه شست وشو داده نشود، شقاوت ابدی و عذاب دوزخ را به دنبال دارد.