سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 149

هرگاه نفس انسان از هدف خلقت خود غافل شود و همراه با جدا شدن از انگیزه های نفسانی و دنیایی، به کسب علم و عمل به آن نپردازد، به این مقام نمی رسد؛ هرچند که اطاعت های ظاهری را انجام دهد و انسانی نیکوکار باشد؛ بنابراین افرادی از مؤمنین که در اندیشۀ رسیدن به مال و مقام دنیا هستند و در دقایق توحید فکر نمی کنند و در مقام یافتن عیب های نفسانی خود و برطرف کردن آنها نیستند، به معرفت شهودی نمی رسند.

بعضی از افراد در نکات توحیدی تفکر و دقت می کنند و علم آن را فرامی گیرند، اما چون قلب به سبب شهوت و غفلت در حجاب است، نمی توانند آنچه را دانسته اند، شهود کنند و اعتقاد آنها در حد معلومات ذهنی باقی می ماند. همچنین کسانی که اصول فکری خود را از راه تقلید به دست می آورند و خود، اهل تفکر و تعقل صحیح نیستند، به مقام شهود نمی رسند.(1)

به این جهت، خداوند متعال می فرماید:

به تحقیق هرکس نفس خود را تزکیه نمود، رستگار شد و هرکس آن را پوشانید، ضرر کرد.(2)

3. راه تزکیه

برای تزکیه نمودن نفس توجه به چند چیز لازم است:

شناخت رذائل اخلاقی یا صفات زشت؛ این صفات حجاب هایی هستند که مانع فهم معارف الهی می شوند و آدمی را از فیوضات قدسی محروم می کنند و مانند پرده هایی جلوی نفس را می گیرند و تا برداشته نشوند، قلب نمی تواند حقایق