سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 151

پرهیزکاری، قناعت، صبر، شکر، بردباری، حیا، سخاوت، شجاعت، غیرت، نیکی به دیگران، راست گویی و ادای امانت.(1)

پس هرگاه نفس از صفات زشت خالی و به صفات نیک آراسته شود، تزکیه شده، آمادۀ «سیر الی الله» می گردد.

در طریق عشق بازی امن وآسایش بلاست*** ریش باد آن دل که با درد تو خواهد مرهمی

اهل کام و ناز را در کوی رندی راه نیست ***رهروی باید جهان سوزی نه خامی بی غمی

آدمی در عالم خاکی نمی آید به دست ***ع-المی دیگر بباید ساخت وز نو آدمی

حافظ، دیوان، غزلیات، ص 675

توجه به این نکته لازم است که نفس زمانی به طور کامل تزکیه می شود که نور توحید برای او جلوه کند و این نیازمند برخورداری قلب از ولایت علی علیه السلام و دیگر امامان معصوم علیهم السلام است؛ زیرا آنان راهنمایان خلق به سوی خدا و دلیل های آشکار اویند و عنایات خداوند به واسطۀ آنان به خلق می رسد. در زیارت جامعه کبیره آمده:

آنچه از ولایت شما به ما اختصاص داده شده، موجب پاکی خلقت ما و پاک شدن نفس های ما و تزکیۀ ماست.(2)

4. معنای ریاضت

سالک برای تزکیۀ نفس نیازمند ریاضت است و «ریاضت» در لغت به معنای رام کردن اسب است؛ تا جایی که حیوان، مطیع صاحب خود شود و به دستور او حرکت کند و از انجام حرکات نامطلوب بپرهیزد.