سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 166

امام علی علیه السلام به بعضی از اصحاب خود فرمود:

من اصحاب محمد صلی الله علیه و آله را دیده ام، اما هیچ کدام از شما را همانند آنان نمی نگرم. آنها صبح می کردند، در حالی که موهای ژولیده و چهره های غبار آلوده داشتند. شب را تا صبح در حال سجده و قیام به عبادت می گذراندند و پیشانی و گونه های صورت را در پیشگاه خدا بر خاک می ساییدند. با یاد معاد چنان ناآرام بودند که گویا بر روی آتش ایستاده اند. بر پیشانی آنها از سجده های طولانی، پینه بسته بود. اگر نام خدا برده می شد، چنان می گریستند که گریبان های آنها تر می شد و چون درخت در روز تندباد می لرزیدند، از کیفری که از آن بیم داشتند یا برای پاداشی که به آن امیدوار بودند.(1)

و. معاتبه

یعنی سرزنش نمودن نفس به هنگام سرکشی؛ زیرا او خطرناک ترین دشمن انسان است و با صفات ناپسند خود دائماً متمایل به تنبلی و غوطه ور شدن در لذت ها و شهوات است و از تمکین در برابر عقل و انجام اطاعت خدا سر بازمی زند و به این جهت لازم است که آدمی با توبیخ و سرزنش، آن را از کج روی و انحراف به راه حق بازگرداند و نفس اماره را با سرزنش نفس لوامه تبدیل به نفس مطمئنه کند.

خداوند متعال می فرماید:

روز حساب برای مردم بسیار نزدیک شد و آنان سخت غافل اند و با غفلت، از حق روی می گردانند. هیچ موعظه ای از جانب پروردگارشان نیامد، جز آنکه آن پند را شنیده و باز عمر خود را به بازی و لهو می گذرانند.(2)