سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 175

خواهد آمد و برای هر اندوهی گشایشی است، مگر اندوه دوزخ؛ پس هرگاه گناهی مرتکب شدی، به سرعت عمل صالحی انجام ده.(1)

محمد بن مسلم گوید: امام باقر علیه السلام فرمود: «ای محمد بن مسلم، هرگاه مؤمن از گناه خود توبه کند، آمرزیده می شود؛ پس باید بعد از توبه و آمرزش، انجام اعمال نیک را از سر بگیرد. به خدا قسم که توبه فقط برای اهل ایمان است».

عرض نمودم: «اگر بعد از توبه و استغفار دوباره گناه کند و بعد از آن توبه نماید [چه می شود]؟».

فرمود: «ای محمد بن مسلم، آیا گمان می کنی چون بندۀ مؤمن از گناه خود پشیمان شود و استغفار کند، خداوند توبه اش را نمی پذیرد؟».

عرض کردم: «حتی اگر بارها گناه کند و بعد توبه و استغفار نماید؟».

امام علیه السلام فرمود: «هر زمان، مؤمن با استغفار و توبه به سوی خدا برگردد، خدای متعال با آمرزش به سوی او بازخواهد گشت و همانا خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است و توبۀ بندگان را می پذیرد و گناهان را عفو می کند. بر حذر باش که مؤمنین را از رحمت خدا مأیوس نکنی».(2)

2. ورع

الف. معنای ورع

ورع در اصطلاح علم اخلاق به معنای خویشتن داری از انجام گناهان است(3)

و در اصطلاح اهل معرفت، پرهیز از شبهه هایی است که حلال و حرام بودن آن

1- . مجلسی، بحار الانوار، ج68، ص242.
2- . کلینی، الکافی، ج2، ص434.
3- . نراقی، جامع السعادات، ج2، ص148.