سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 190

و اگر نزاع بین عقل و نفس ادامه پیدا کند و گاهی عقل غالب شود و زمانی دیگر، نفس شیطانی غلبه کند و انسان را وادار به گناه نماید، حالت مجاهده تا پیروزی قطعی یکی از آنها ادامه پیدا می کند. خداوند متعال در این باره می فرماید:

اینان عمل پسندیده را با بعضی از اعمال زشت مخلوط کرده اند و امید است که خدا توبۀ آنها را بپذیرد. همانا خدا بسیار بخشنده و مهربان است. (1)

ب. مراتب صبر

کسانی که در سختی زندگی و در بندگی خدا و ترک گناه صبر و پایداری پیشه می کنند، به سه گروه تقسیم می شوند:

بعضی از اهل ایمان که به امید ثواب آخرت و رسیدن به مقامات بهشت، صبر و پایداری پیشه می کنند و از مشکلات و پیشامدهای ناگوار شکایت نمی کنند و سعی می کنند که خود را به قضای الهی راضی کنند و در اموری که برای آنان پیش می آید، شکرگزار باشند. خداوند به آنها چنین وعده داده:

همانا خداوند به نحو کامل و بی اندازه صابران را پاداش خواهد داد.(2)

بعضی از اهل ایمان به واسطۀ صبر و استقامت، به مقام رضا می رسند و در این مقام، با خشنودی از تقدیرات الهی، هر مشکلی را می پذیرند و از آن اندوهگین نمی شوند. این صبر زاهدان و اهل تقوا است.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

اگر می توانی با خشنودی و یقین برای خدا عمل کنی، این چنین کن و اگر