سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 5

2. معنای عرفان

عرفان در لغت به معنای «شناختن»(1) است و در اصطلاح، طریقۀ معرفت است در نزد آن دسته از صاحب نظران که بر خلاف اهل برهان، در کشف حقیقت، بیشتر بر ذوق و اشراق تکیه می کنند تا بر عقل و استدلال. موضوع آن، عرفان ذات حق تعالی از حیث اسماء و صفات اوست و بالجمله راه و روشی است که پاره ای از طالبان برای شناسایی حق انتخاب کرده اند.(2)

علامه طباطبایی قدس سره می فرماید:

عرفان راهی است از راه های پرستش -- پرستش از راه محبت، نه از راه بیم و امید-- برای درک حقایق ادیان، در برابر ظواهر دینی و تفکر عقلی.(3)

3. راه های کسب معرفت

برای کسب معرفت راه های متفاوتی وجود دارد:

الف. طریق استدلال؛ در این راه از معلول به علت پی برده، از خصوصیات مخلوقات که فعل خداوند هستند، صفات او دانسته می شود و با شناخت صفات به ذات او پی می برند. متکلمان و فیلسوفان معرفت خدا را از این راه طلب می کنند، با این تفاوت که متکلمان برای کسب معارف الهی بیشتر به آیات قرآن و روایات تمسک می کنند و فیلسوفان اساس معرفت را استدلال عقلی قرار می دهند.

ب. طریق عارفان بالله؛ این گروه بر اساس تعالیم دینی، باطن خود را از صفات

1- . دهخدا، لغت نامه، ذیل مادۀ «عرفان».
2- . جندی، شرح فصوص الحکم، ص8.
3- . طباطبایی، شیعه دراسلام، ص150.