سیری در عرفان عملی اسلام صفحه 66

رسیدن به این مقام نیازمند مجاهدات نفسانی سخت، ترک عادات عامۀ مردم، ریشه کن نمودن شهوات، قطع وسوسه های نفسانی و افکار شیطانی، پاک نمودن نفس از آلودگی های عالم طبیعت و پیراسته شدن از تعلقات مادی است.

دوش وقت سح-ر از غصه نجاتم دادند***و اندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند

بی خود از شعشع--ۀ پرتو ذاتم کردند***ب-اده از ج-ام تجلّی صفاتم دادند

چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی***آن شب قدر که این ت-ازه براتم دادند

بعد از این روی من وآینۀ وصف جمال***که در آنجا خبر از ج-لوۀ ذاتم دادند

من اگر کامروا گشتم و خوش دل چه عجب***مستحق بودم و اینها به زکاتم دادند

حافظ، دیوان، غزلیات، ص219

9. فناء فی الله

بالاترین مرتبۀ یقین مرتبه ای است که عارفان به آن «فناء فی الله» می گویند، و آن محو جهت مخلوق بودن عبد در جهت ربوبیّت حق تعالی است. در این مقام، عارف در پرتو انوار الهی و تجلیات جمال حق، هستی خود را سوخته و فانی می یابد، به گونه ای که برای خود هیچ استقلال و وجودی نمی بیند.(1) در این جایگاه، عارف خداوند متعال را حق می یابد و سایر موجودات را با تمام وجود، فقیر و متعلق به او می بیند.

لازمۀ رسیدن به این مقام، تهذیب نفس و عبور سالک از عالم صورت و مثال است. قبل از رسیدن به آن، سالک استعدادهای نفسانی خود را فعلیت می بخشد و کمالات بالقوۀ نفسانی خود را با بندگی خدا و در پرتو فیوضات او و با توسل به ائمۀ معصومین علیهم السلام به فعلیت می رساند و کمال انسانی را درک می کند. در حرکت