حلاج مرتدی به دار آویخته : همراه با ملحقاتی درباره فلسفه و تصوف صفحه 246

است که جهّال را تحریک کرده خون های ناحق ریخته می شود، چنانکه کسی بگوید: ای خدای خانه خراب و ای خدای بی عقل و نامرد. امّا معنی صحیحی که از این لفظ اراده کرده این است که از بس من مطیع فرمان خدا هستم و سراپا غرق محبّت او، و گوش بر فرمان او نهاده، هوا و هوس را از خود دور کرده هر چه می کنم به امر او می کنم، چنانکه گویا او می کند و من از خود اراده ندارم و مقام حقّ الیقین همین است، و نظیر این در قرآن هست که ما رَمَیْتَ اِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللهَ رَمٰی، و نیز در یک جا فرموده: اللهُ یَتَوَفَّی الْاَنْفُسَ حینَ مَوْتِها، و در جای دیگر می فرماید: قُلْ یَتَوَفّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذی وُکِّلَ بِکُمْ.

و چون پیغمبر هر چه می کند به امر حق می کند گویا او ریگ به طرف دشمن ریخته، و چون ملک الموت به امر خدا قبض روح می کند گویی خود خدا قبض کرده.(1)

ابن عربی در کلام محدّث عاملی رحمه الله