معرفت توحید و عدل صفحه 177

1- التوحید: 334.

2- نعمانی، غیبت، باب 18، حدیث10؛ بحارالأنوار 52: 250-251. بنگرید به توضیح علامه مجلسی ذیل حدیث.

و از سوی دیگر روحیه دعا و توبه و تضرع و توکّل به حق تعالی را در انسان تقویت می کند. بدین سان نقش اعتقاد به بداء در حیات مادی و معنوی انسان آشکار می شود چرا که مقولاتی همچون امید، تلاش، دعا، توجّه و توکّل، حیات معنوی انسان و نیز حیات مادی او را بر پایه حیات معنوی شکل می دهد.

5. اسباب بداء

هر عملی _ خواه مثبت و خواه منفی _ می تواند باعث تغییر در قضا و قدر یا بداء گردد. در قرآن و احادیث نیز به برخی اعمال خوب و بد اشاره شده است که باعث بداء می شوند. به­ویژه دعا، صدقه و صله ارحام که بیش از دیگر اعمال مورد تأکید قرار گرفته است.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دعا را باعث ردّ قضاء تقدیر شده می داند، حتی اگر این قضاء محکم شده باشد:

«الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ أبْرِمَ إِبْرَاما.»(1)

«دعا قضا را برمی گرداند، در حالی که محکم شده است، محکم شدنی.»

امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

«ادْعُ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْه.»(2)

«دعا کن و نگو که خداوند از کارش [تقدیرها] فارغ شده است.»

امام موسی کاظم (علیه السلام) فرمودند:

«عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ، فَإِنَّ الدُّعَاءَ للهِ وَ الطَّلَبَ إِلَی اللهِ یَرُدُّ الْبَلاءَ، وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِیَ وَ لَمْ یَبْقَ إِلَّا إمْضَاؤُه.»(3)