معرفت توحید و عدل صفحه 184

1- آل عمران: 180.

2- الانفال: 55.

3- غرر الحکم: ح 1574.

«حرص رأس فقر و اساس شر است.»

و نیز فرموده اند:

«عَاقِبَۀُ الْکَذِبِ شَرُّ عَاقَبَۀ.»(1)

«فرجام دروغ گویی، بدترین فرجام است.»

از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که دوری از شرّ، نتیجه ی حیاء است.(2) و نیز فرموده اند:

«إِنَّ طَاعَۀَ اللهِ... نَجَاۀُ مِنْ کُلِّ شَرٍّ یُتَّقَی.»(3)

«اطاعت خدا باعث نجات از هر شرّی است که از آن پرهیز می شود.»

از این پس به شرور ابتدایی خواهیم پرداخت، چرا که هنوز این پرسش وجود دارد که چرا خداوند، شرور ابتدایی را آفرید؟

2. حکمت شرور

اشاره

در بحث قبلی گفتیم که شرور نهایی، معلول اختیار نادرست انسان هاست. در مورد بخش اعظم شرور ابتدایی نیز مطلب همین است و اکثر این شرور، از آثار کردار ناشایست انسان هاست. این شرور را شرور کیفری می نامیم. در مقابل این شرور، شروری هستند که برای تکامل انسان هاست. این شرور را شرور غیرکیفری می نامیم.

2/1. شرور کیفری

از نظر قرآن کریم، همه ی شرور کیفری نتیجه ی گناه انسان هاست:

«وَ مَآ أَصَابَکُم مِن مُصِیبَۀٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَ یَعْفُواْ عَن کَثِیرٍ».(4)

«هر مصیبتی که به شما رسید، به خاطر اعمالی است که انجام داده اید و بسیاری را نیز می بخشد.»

«ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ»(5)