بررسی آثار تربیتی یاد خدا با تاکید بر اندیشه امام خمینی رحمه الله صفحه 17

حضور معانی الفاظ ذکر در ذهن انسان نیز یکی از مراتب ذکر است؛ چون ذاکر باید بداند چه می گوید و درباره چه کسی آن کلمات را به کار می برد.(1)

سه _ ذکر قلبی

سه _ ذکر قلبی

سومین مرحله ذکر و یاد خدا، ذکر قلبی است که اساس و اصل ذکر است؛ یعنی توجه انسان به خدای متعالی از دل بجوشد و گاهی هم بر زبان جاری شود. چه بسا در مراحلی، سکوت بهترین نوع بیان برای اظهار مکنونات قلبی است.

نخستین مرتبه ذکر قلبی، ذکری است که با انجام واجبات و ترک محرّمات ملازم است. در واقع این مرتبه از ذکر، همان برخورداری از پرهیزکاری الهی است.

دومین مرتبه از ذکر قلبی این است که انسان پیوسته به یاد داشته باشد که در حضور خدای بزرگ است و خدا او را می بیند و در خلوت و آشکار در حضور اوست. در روایتی آمده است:

لایکْتُبُ المَلَکُ إلّا ما یَسْمَعُ ُ وَ قالَ عَزَّوجَّل «وَ اذْکُر ْ رَبَّکَ فِی نَفسِکَ تَضُّرعاً وَ خِیفهً» قال لا یعْلَمُ ثَوابَ ذلِکَ الذِکْرَ فِی نَفْسِ العَبْدِ غَیرُالله تَعالی.(2)

فرشته (مأمور ثبت اعمال) جز آنچه می شنود نمی نویسد. خدای متعالی فرمود: پروردگارت را در دل خویش به حالت تضرع و خوف یاد کن. ثواب آن ذکر را که در دل انسان انجام می گیرد، به خاطر عظمتی که دارد، کسی جز خدا نمی داند.

حضرت امام خمینی رحمه الله درباره ذکر قلبی می گوید: